ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਅਪਰਾਧ ਦਾ ਅਰਥ, ਪਰਮਾਣੂ ਯੁੱਗ 'ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਅਮਾਨਵੀਕਰਨ

ਵਿਨੈ ਲਾਲ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ

ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੀਤੇ ਵਕਤ ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਲੰਡਰ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਵਕਤ ਦੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧੁੰਦਲੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪੰਨੇ ਤੇ ਤਾਰੀਖਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਫਿੱਕੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਈ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 6 ਅਗਸਤ 1945 ਤੇ 9 ਅਗਸਤ 1945 ਦੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਾਰੀਖ਼ਾਂ ਦਰਜ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਬਰ ਤਸਵੀਰ ਅੱਜ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁੱਬਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਤਰੀਕਾਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲੰਘ ਗਈਆਂ ਹਨ ਤੇ 77 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕੁਰੇਦ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਆਓ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹੀਏ ,ਜਿਸ ਦਾ ਦਰਦ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਖਲਨਾਇਕ 'ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦਾ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਅਤੇ ਉਹ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਿਸ 'ਤੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
 
ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਵੇਰ ਵੱਖਰੀ ਹੋਵੇਗੀ

77 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 9 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ 'ਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਵੇਰ ਕਈ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦੇ ਅਲਾਰਮ ਵੱਜ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਪਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਜਿਹੇ ਅਲਾਰਮਾਂ ਦਾ ਆਦੀ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਇਹ ਨਿਯਮਤ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਅਮਰੀਕਾ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ 'ਤੇ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਵੇਰ ਵੱਖਰੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਦੋ ਬੀ-29 ਸੁਪਰਫੋਰਟ੍ਰੇਸ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬੰਬਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਿਨ ਟਿਨਿਅਨ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ 9:50 ਵਜੇ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਕੋਕੁਰਾ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਪਰ ਬੱਦਲ ਦੀ ਪਰਤ ਕਾਫ਼ੀ ਮੋਟੀ ਸੀ , ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੰਬ ਦੇ ਸਟੀਕਤਾ ਨਾਲ ਗਿਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਸੀ।

ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸੰਘਣੇ ਬੱਦਲਾਂ ਕਾਰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ ਬੱਦਲ ਹਟ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹ "ਫੈਟ ਬੁਆਏ" (ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਦਾ ਉਪਨਾਮ) ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ  ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਇਹ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਤੋੜਿਆ ਦਮ

 
ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਗਭਗ 40,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਅਗਲੇ ਪੰਜ-ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 30,000 ਜ਼ਖਮੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਇੱਥੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕੀ। ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਵਧਦੀ ਰਹੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਦਮ ਤੋੜਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ 1 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।

ਹਾਈਪੋਸੈਂਟਰ ਜਾਂ "ਗਰਾਊਂਡ ਜ਼ੀਰੋ" ਜਾਂ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕਹੀਏ ਤਾਂ ਬੰਬ ਡਿੱਗਣ ਦੇ 2.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਗਭਗ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇਮਾਰਤਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਯਾਨੀ ਕਿ 10 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸਮਰਾਟ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਾਪਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ "ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਸਮਰਪਣ" ਜਿੰਦ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ 'ਤੇ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਮਰਾਟ ਹੀਰੋਹਿਤੋ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।

ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਦੇ ਅੱਗੇ ਦੱਬ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦਾ ਦਰਦ

ਜੇਕਰ ਨਾਗਾਸਾਕੀ 'ਤੇ ਹੋਏ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਇਥੋਂ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 6 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਦੀ ਬੰਬਬਾਰੀ ਨਾਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਚਰਚਾ ਅਤੇ ਖੋਜ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਓਨੀ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ , ਜਿੰਨੀ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਹਮਲੇ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ 'ਤੇ ਸੁੱਟੇ ਗਏ "ਲਿਟਲ ਬੁਆਏ" ਬੰਬ ਨੇ ਧਮਾਕੇ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਲਗਭਗ 70,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।

ਜਿੱਥੋਂ ਬੰਬ ਡਿੱਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਤੋਂ 29 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨ ਤੋਂ ਕਾਲੀ ਬਾਰਿਸ਼ (ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ) ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਹੜੇ ਬਚ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਮਰ ਭਰ ਦਾ ਡੰਗ ਮਿਲਿਆ। ਕਈ ਲੋਕ ਰੇਡੀਓ ਐਕਟਿਵ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਅਪਾਹਜ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇਕ ਲੜਕੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ, ਜੋ ਬਚ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਲਾਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਮੌਤ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਹੋ ਗਏ ਸੀ। ਧਮਾਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧਦੀ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਚੱਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਸੀ।

'ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ' ਸੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ  

ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਕ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਨੇ ਜੋ ਕੁੱਝ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, ਜੇਕਰ ਉਸ 'ਤੇ ਗੌਰ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਬਰਬਰਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ  "ਜਪਾਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਬਾਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਸੀ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ 250 ਤੋਂ ਘੱਟ ਲੋਕ ਸੈਨਿਕ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੱਚੇ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਨ।

ਦਰਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਜਾਪਾਨੀ ਆਦਮੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸੀ।   ਅਤਿ-ਯਥਾਰਥਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗ 'ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜੋ ਵੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ,ਉਹ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਜੰਗ ਇੱਕ ਬੇਰਹਿਮ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਵਰਜਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਟੋਟਲ ਜੰਗ  ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।

ਸਮਾਂ ਬਦਲਿਆ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀ ਵੀ ਸੋਚ

ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਬਰਬਰਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਲਾਂ ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਈ ਅਮਰੀਕੀ ਦੋਵਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਅਤੇ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2015 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇਸ ਬੰਬਬਾਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਪਿਊ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਨੇ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ 56 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਬੰਬਾ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੇ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰਕ ਦਿੱਤੇ ਸੀ। ਕੁਝ ਨੇ ਤਾਂ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਜਾਇਜ਼ ਵਾਲੇ ਤਰਕ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ।