ਜਨਵਰੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਮਹੀਨਾ ਫਰਵਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹੀ ਬਜਟ ਦੀਆਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਆਗਾਮੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ (Lok Sabha elections 2024) ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਇਸ ਵਾਰ ਦਾ ਬਜਟ ਵੀ ਅਹਿਮ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇਸ ਦਾ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੋਣਾਂ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਲੋਕਪੱਖੀ ਬਜਟ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਜਟ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਉਤਰੇਗਾ, ਇਹ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਹਫਤੇ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਪਰ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ (Finance Minister Nirmala Sitharaman) ਆਪਣੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਨਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ (new histories) ਰਚਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਚੋਂ ਇਕ ਹੈ।
ਅਰੁਣ ਜੇਤਲੀ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਮੌਕਾ
ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ 'ਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਅਹਿਮ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਹਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਨੇਤਾ ਅਰੁਣ ਜੇਤਲੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2019 'ਚ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਦਿਖਾਇਆ।
2019 ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਮਿਲੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਅਨੋਖੇ ਰਿਕਾਰਡ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ 2019 'ਚ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਬਜਟ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਬਣੇ ਸਨ।
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦਰਜ ਹੋਇਆ ਨਾਮ
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1970 ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਬਜਟ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਕੋਲ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੂਰਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦੂਜੀ ਮਹਿਲਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਬਦਲ
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਬਦਲਾਅ 2019 ਦੇ ਬਜਟ 'ਚ ਹੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਬ੍ਰੀਫਕੇਸ ਦੀ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 2019 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਜਟ ਨੂੰ ਬ੍ਰੀਫਕੇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਬਹੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਲਿਆਇਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਜਟ ਸਿਰਫ ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਵਾਲੇ ਬਹੀ-ਖ਼ਾਤੇ 'ਚ ਹੀ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ