ਕੇਂਦਰੀ ਵਣਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਭਾਵ ਅਗਸਤ 2022 ਵਿੱਚ ਦੁੱਗਣੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਗਸਤ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਅਗਸਤ 2021 ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ 11.71 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਅਗਸਤ 'ਚ ਦਰਾਮਦ 37.28 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 61.9 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ।
ਕੀ ਹੈ ਵਪਾਰਕ ਘਾਟੇ ਦਾ ਮਤਲਬ
ਵਪਾਰ ਘਾਟੇ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਸਮਾਨ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਰੀਦਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਬਣਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਜੋ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ। ਸੌਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਭਾਵ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਯਾਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਘੱਟ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਭਰਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਾਲੀ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਵਪਾਰਕ ਘਾਟਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ
ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ 'ABP ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਹਿਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਰਾਮਦ ਅਤੇ ਬਰਾਮਦ 'ਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਝੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਰਾਮਦ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸੌਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਘਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੀ ਆਮਦਨ ਖਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਵਿੱਤੀ ਹਾਲਤ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਵਪਾਰ ਘਾਟੇ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਪਾਰਕ ਘਾਟਾ ਕਈ-ਕਈ ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਪਾਰ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਅਤੇ ਮੁਦਰਾ ਮੁੱਲ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਪਾਰ ਘਾਟੇ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਚਾਲੂ ਖਾਤੇ ਦੇ ਘਾਟੇ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਚਾਲੂ ਖਾਤੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਵਪਾਰ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਹੈ. ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚਾਲੂ ਖਾਤੇ ਦਾ ਘਾਟਾ ਵੀ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹੈ ਚਾਲੂ ਖਾਤਾ
ਚਾਲੂ ਖਾਤਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਚਤ ਖਾਤੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਤਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਨਿਰਯਾਤ ਦੁਆਰਾ ਕਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਦਰਾਮਦ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਦਰਾਮਦ ਡਿਊਟੀ ਵਧਾ ਕੇ ਗ਼ੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਮਾਹਿਰ ਨੇ 'abp' ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ 'ਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਾਨੂੰ ਦਰਾਮਦ ਘਟਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਸ਼ 'ਚੋਂ ਵਧਦੇ ਵਪਾਰਕ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਬਰਾਮਦ ਵਧਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਕੇ ਵਪਾਰ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਖੇਡ
ਵਣਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਅਗਸਤ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਦੁੱਗਣਾ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਕੇ 27.98 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਗਸਤ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਬਰਾਮਦ 1.62 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 33.92 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ, ਜਦਕਿ ਦਰਾਮਦ 'ਚ 37.28 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਮਾਲ ਦੀ ਦਰਾਮਦ 61.9 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਰਹੀ।
ਅਪ੍ਰੈਲ-ਅਗਸਤ 2022-23 ਦੌਰਾਨ, ਨਿਰਯਾਤ 17.68 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧਿਆ ਅਤੇ $193.51 ਬਿਲੀਅਨ ਰਿਹਾ। ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਦਰਾਮਦ 45.74 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 318 ਅਰਬ ਡਾਲਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 'ਚ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਅਗਸਤ ਦੌਰਾਨ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ 124.52 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਸਮਾਨ ਮਿਆਦ 'ਚ 53.78 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਸੀ।
ਰੂਸ-ਯੁਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਦਾ ਕੀ ਪਿਆ ਅਸਰ
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਕੱਚੇ ਤੇਲ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਕੀਮਤਾਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਤੇਲ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਰਾਮਦ ਵਸਤੂਆਂ ਹਨ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਸਾਲ ਅਗਸਤ 'ਚ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਦਰਾਮਦ 87.44 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 17.7 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੋਨੇ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਲਗਭਗ 47 ਫੀਸਦੀ ਘਟ ਕੇ 3.57 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਰਹਿ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਇਸੇ ਮਹੀਨੇ 154 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 684.3 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ।
ਕੋਲਾ, ਕੋਕ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਕੇਟ (133.64 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ 4.5 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ), ਰਸਾਇਣ (43 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ $3 ਬਿਲੀਅਨ) ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਤੇਲ (41.55 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ $2 ਬਿਲੀਅਨ) ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਆਯਾਤ ਮੁੱਲ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਵਧੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਿਰਯਾਤ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਵਸਤੂਆਂ, ਚਾਵਲ, ਤੇਲ ਭੋਜਨ, ਚਾਹ, ਕੌਫੀ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਬਰਾਮਦ 22.76 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 5.71 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 13.47 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 6.76 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 2.53 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਅਤੇ 2.14 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ। ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ, ਰਤਨ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ, ਰੈਡੀਮੇਡ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।