ਸਮਸਤੀਪੁਰ ਦੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ੰਭਵੀ ਚੌਧਰੀ ਵੱਲੋਂ ਪਟਨਾ ਦੇ ਬਾਂਕੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਚੋਣ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਵਿਵਾਦ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਉਂਗਲਾਂ 'ਤੇ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਦੋ ਵਾਰ ਪਾਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਵੋਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਕੋਈ ਦੋ ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਦੋ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ ਜਾਂ ਇੱਕੋ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ ਕੋਈ ਮਜ਼ਾਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਅਪਰਾਧ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਇੱਕ ਚੋਣ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਜ਼ਾ ਕੀ ਹੈ।
ਦੋਹਰੀ ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ ਇੱਕ ਅਪਰਾਧ ਹੈ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਐਕਟ 1951 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰੇਕ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਜਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਾਲ ਦੋ ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਧਾਰਾ 62(4) ਅਤੇ ਧਾਰਾ 31 ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਨਿਯਮ ਸਿਰਫ਼ ਵੋਟਿੰਗ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਪਰਾਧ ਵੀ ਹੈ।
ਕਿਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਪਰਾਧ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਜ਼ਾ ਕੀ ?
ਲੋਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 31 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਲਕਿਆਂ ਦੀ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਦੋ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅਪਰਾਧੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਜ਼ਾ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕੈਦ ਜਾਂ ਜੁਰਮਾਨਾ, ਜਾਂ ਦੋਵੇਂ ਹਨ। ਭਾਵ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਜੁਰਮਾਨੇ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਅਪਰਾਧ ਕਿਵੇਂ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਹੁਣ ਈਵੀਐਮ ਅਤੇ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਤਸਦੀਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬੇਨਿਯਮੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਾਮ, ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ, ਜਾਂ ਉਂਗਲੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਵੋਟਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਾਂ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਇੱਕੋ ਵਿਅਕਤੀ ਵੋਟਿੰਗ ਬੂਥ 'ਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਜਾਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ
ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਦੋ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਪਰਾਧਿਕ ਇਰਾਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇ ਇਹ ਇੱਕ ਦੁਰਘਟਨਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੋ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਾਮ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹੈ, ਤਾਂ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਕੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਡਿਜੀਟਲ ਤਸਦੀਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ।
ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ
ਭਾਰਤ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਇੱਕ ਵੋਟ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਵੀ ਧੋਖਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਮਿਸ਼ਨ ਹਰ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।