Nipah virus: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਧਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵਾਂਗ ਹੀ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਕੇਸ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਦੋ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਕੇਸ 1998 ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਲਗਭਗ ਹਰ ਸਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੁਣ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਕੇਸ ਕੇਰਲ 'ਚ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਰਤ 'ਚ ਪਹਿਲਾ ਮਾਮਲਾ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸਿਲੀਗੁੜੀ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਕਿੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ? ਭਾਰਤ 'ਚ ਪਹਿਲਾ ਕੇਸ ਕਦੋਂ ਆਇਆ? ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਰ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਥੇ ਮਿਲੇਗਾ।
ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੀ ਹੈ?
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਵਾਇਰਸ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ 1998 ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਵਾਇਰਸ ਹੈ। ਨੇਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫੋਰ ਡਿਜੀਜ਼ ਕੰਟਰੋਲ (NCDC) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਸਤੰਬਰ 1998 ਤੋਂ ਮਈ 1999 ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਛਾਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ 276 ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਸਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਪਹਿਲਾ ਕੇਸ?
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ (NiV) ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪਹਿਚਾਣ 1998-99 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਈ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਾਮਲਾ 2001 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸਿਲੀਗੁੜੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2007 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਨਾਦਿਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸਾਮਾਨਤਾ ਹੈ?
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸਿਲੀਗੁੜੀ ਵਿੱਚ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਕੇਸ ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਵੱਧਦੇ ਗਏ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 66 ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ "ਜੋ ਲੋਕ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਹੋਏ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।"
ਹੁਣ ਜੋ ਕੇਸ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸੇ ਉਮਰ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦੀ ਅਵਧੀ ਲਗਭਗ 4 ਤੋਂ 21 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਦੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣ ਬਹੁਤ ਆਮ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੁਖਾਰ ਵਾਲੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਬੁਖਾਰ, ਉਲਟੀ ਆਉਣਾ, ਸਾਂਹ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਖੰਘ, ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਦੌਰੇ ਪੈਣਾ ਆਮ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਜਦ ਕਿ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਕੁਝ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗੀ ਸੋਜ (brain inflammation) ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜੋ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਸੀ।
ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ?
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਚਮਗਾਦੜ, ਘੋੜੇ, ਸੂਰ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਇਨਸਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਚਪੇਟ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਜਾਨਲੇਵਾ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਨਸਾਨਾਂ ਤੱਕ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ?
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਇਨਸਾਨ ਉਹਨਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਅਕਸਰ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਚਮਗਾਦੜਾਂ, ਘੋੜਿਆਂ ਜਾਂ ਸੂਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਛੁਏ ਗਏ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਰਾਹੀਂ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਮਗਾਦੜ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੁੱਖਾਂ 'ਤੇ ਲਟਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਥੇ ਲੱਗੇ ਫਲਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਲਾਰ ਜਾਂ ਵਾਇਰਸ ਛੱਡ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਉਹ ਫਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਇਰਸ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਇਨਸਾਨ ਤੱਕ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਗੱਲ ਸਾਫ਼-ਸਫਾਈ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲਵੋ। ਫਲ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਜਾਂ ਅਧਪੱਕੇ ਫਲ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੁਰਾਣੇ ਜਾਂ ਖਾਲੀ ਕੁਆਂ ਹੋਣਦੇ ਹਨ—ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਵੀ ਚਮਗਾਦੜ ਆ ਕੇ ਵਾਇਰਸ ਫੈਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਹੈ।
ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੀ ਵਧਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ ਦੇ ਪਲੱਕਾਡ 'ਚ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਹੋਈ ਦੂਜੀ ਮੌਤ ਹੈ।
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਅਲਰਟ: ਕੇਸ ਘੱਟ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ
ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਹੋਰ ਨ ਵਧਣ, ਇਸ ਲਈ ਕੇਰਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਾਜ਼ਾ ਗਾਈਡ ਲਾਈਨਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਸੂਬੇ ਦੇ 6 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ — ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਪਲੱਕਾਡ ਅਤੇ ਮਲੱਪੁਰਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ — ਵਿੱਚ ਅਲਰਟ ਲਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਮਾਸਕ: ਪਲੱਕਾਡ ਅਤੇ ਮਲੱਪੁਰਮ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਹਲੋ ਮਾਸਕ ਪਹਿਨੇ ਰਹਿਣ।
ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰੀ: ਜਿੰਨੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ ’ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ; ਸਿਰਫ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ।
ਕਾਂਟੈਕਟ ਟ੍ਰੇਸਿੰਗ: ਮ੍ਰਿਤਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ’ਚ ਆਏ ਲਗਭਗ 553 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ CCTV ਫੁਟੇਜ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਜਾਂਚ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਗਾਹ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਫ-ਸਫਾਈ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੋ, ਬੇਵਜ੍ਹਾ ਭੀੜ ਵਿਚ ਨਾ ਜਾਓ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਾਲਣ ਕਰੋ।