ਯੂਪੀ ਦੇ ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਫਰਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 22 ਸਾਲਾ ਕਬੱਡੀ ਖਿਡਾਰੀ ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਸੋਲੰਕੀ ਦੀ ਰੇਬੀਜ਼ ਕਾਰਨ ਦਰਦਨਾਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਮਾਰਚ 2025 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਕਤੂਰੇ ਨੇ ਕੱਟ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਕਿੰਨਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ?
ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਤਰ-ਰਾਜੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਪ੍ਰੋ ਕਬੱਡੀ ਲੀਗ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਾਰਚ 2025 ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਕਤੂਰਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਲੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਕਤੂਰੇ ਨੇ ਉਸਦੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਉਂਗਲੀ ਨੂੰ ਕੱਟ ਲਿਆ। ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਸੱਟ ਸਮਝ ਕੇ ਅਣਦੇਖਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਰੇਬੀਜ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਟੀਕਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ।
ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਜੂਨ 2025 ਦੌਰਾਨ, ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਦੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਤੇ ਠੰਢ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੇ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਉਸਦਾ ਪੂਰਾ ਸਰੀਰ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਡਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੇਬੀਜ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਅਤੇ 27 ਜੂਨ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਬ੍ਰਿਜੇਸ਼ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਰਦ ਨਾਲ ਕਰਾਹਟ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀਡੀਓ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਕਿੰਨਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ?
ਰੇਬੀਜ਼ ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਵਾਇਰਲ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ (ਲਿਸਾਵਾਇਰਸ, ਰੈਬਡੋਵਾਇਰਸ ਪਰਿਵਾਰ) ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਊਰੋਟ੍ਰੋਪਿਕ ਵਾਇਰਸ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਤੀਬਰ ਸੋਜਸ਼ (ਐਨਸੇਫਲਾਈਟਿਸ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਫੋਬੀਆ ਜਾਂ ਜਲਕਾਂਟਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਰੇਬੀਜ਼ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। WHO ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 26 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ 59 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਰੇਬੀਜ਼ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 95 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਮਲੇ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਰੇਬੀਜ਼ ਕਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ?
ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨ ਕੱਟਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਜ਼ਖ਼ਮ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹਨ। ਬੰਗਲੌਰ ਦੇ ਐਸਟਰ ਸੀਐਮਆਈ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਸਵਾਤੀ ਰਾਜਗੋਪਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਨਸਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 1 ਤੋਂ 3 ਮਹੀਨੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ?
ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼: ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਲਾਰ ਰਾਹੀਂ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁੱਤਿਆਂ, ਬਿੱਲੀਆਂ, ਬਾਂਦਰਾਂ, ਚਮਗਿੱਦੜਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਕੱਟਣ, ਖੁਰਚਣ ਜਾਂ ਚੱਟਣ ਕਾਰਨ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਸਿਰ ਜਾਂ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਾਇਰਸ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।
ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਨਸਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ: ਕੱਟਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ, ਵਾਇਰਸ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਨਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਦਿਮਾਗ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਗਤੀ 3 ਤੋਂ 12 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸੋਜ: ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਾਇਰਸ ਤੀਬਰ ਸੋਜ (ਐਨਸੇਫਲਾਈਟਿਸ) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਿਊਰੋਲੋਜੀਕਲ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਧਰੰਗ, ਕੋਮਾ ਅਤੇ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।