ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਪਰ ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਕਸਰ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨੀਂਦ ਦੌਰਾਨ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਿਲ, ਫੇਫੜਿਆਂ ਜਾਂ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।
ਅਚਾਨਕ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਿਉਂ ਪੈਂਦਾ ?
ਦਿਲ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਅਚਾਨਕ ਕਾਰਡੀਅਕ ਅਰੈਸਟ (SCA) ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਅਚਾਨਕ ਧੜਕਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਅਨਿਯਮਿਤ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ (ਐਰੀਥਮੀਆ) ਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਵਾਲਵ ਵਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਡਾ. ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ (ਕਾਰਡੀਓਲੋਜਿਸਟ, ਦਿੱਲੀ) ਦੱਸਦੇ ਹਨ, "ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਚੈੱਕਅਪ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।"
ਔਬਸਟ੍ਰਕਟਿਵ ਸਲੀਪ ਐਪਨੀਆ (OSA) ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਨੀਂਦ ਵਿਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਹ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ, ਸਟ੍ਰੋਕ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਮਧੂਮਾਲਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “CPAP ਥੈਰੇਪੀ, ਭਾਰ ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ OSA ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹਨ।”
ਸ਼ੂਗਰ
ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ ਰਾਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ (ਹਾਈਪੋਗਲਾਈਸੀਮੀਆ) ਕਾਰਨ ਅਚਾਨਕ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ "ਡੈੱਡ ਇਨ ਬੈੱਡ ਸਿੰਡਰੋਮ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਂਡੋਕਰੀਨੋਲੋਜਿਸਟ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨਸੁਲਿਨ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਮਿਰਗੀ
ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ Sudden Unexpected Death in Epilepsy (SUDEP) ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਨੀਂਦ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਿਊਰੋਲੋਜਿਸਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣਾ, ਦੌਰੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਨਿਯਮਤ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ SUDEP ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਟ੍ਰੋਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
ਹਾਈ ਬੀਪੀ, ਬਲਾਕੇਜ ਜਾਂ ਦਿਮਾਗੀ ਐਨਿਉਰਿਜ਼ਮ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਸੰਜੇ ਵਰਮਾ (ਨਿਊਰੋਲੋਜਿਸਟ) ਦੱਸਦੇ ਹਨ, "ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ, ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਸਿਹਤ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸਟ੍ਰੋਕ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।"
ਸਾਹ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
ਸੀਓਪੀਡੀ, ਗੰਭੀਰ ਦਮਾ ਜਾਂ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਲਾਗ ਨੀਂਦ ਦੌਰਾਨ ਸਾਹ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਦਵਾਈਆਂ, ਇਨਹੇਲਰ ਲੈਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਾਰਕ ਕੀ ਹਨ?
ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ
ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ
ਮੋਟਾਪਾ
ਅਨਿਯਮਿਤ ਨੀਂਦ
ਇਹ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕ ਦਿਲ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਅਕਸਰ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਲੁਕੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਸਲੀਪ ਐਪਨੀਆ, ਸ਼ੂਗਰ, ਸਟ੍ਰੋਕ ਅਤੇ ਮਿਰਗੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਕਿ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਂਚ, ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।