ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਅਚਾਨਕ ਹੋਈ ਜੰਗਬੰਦੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਜਿੱਤ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੀ ਝੱਲਣੀ ਪਈ।
ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਹੇਠ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਜੰਗਬੰਦੀ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਸਨ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਰੋਨ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇਸ ਨਾਪਾਕ ਹਰਕਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਰੈੱਡ ਅਲਰਟ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬ੍ਰੀਫਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਫੌਜ ਨੂੰ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਦਿੱਤੇ।
ਜੰਗਬੰਦੀ 'ਤੇ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਸ ਪਿਛਲੀਆਂ ਰਣਨੀਤਕ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਫੌਜੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਭੇਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਸੀਮਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਡਰੋਨ ਭੇਜੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਰਿਹਾ।
ਬ੍ਰਹਮਾ ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਫੌਜੀ ਫਾਇਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਪਿੱਛੇ ਤਰਕ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, 'ਇਹ ਜਿੱਤ ਦੇ ਜਬਾੜੇ ਤੋਂ ਹਾਰ ਖੋਹਣ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।' ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ।
ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਜਿੱਤ ਦੇ ਜਬਾੜਿਆਂ ਤੋਂ ਹਾਰ ਖੋਹਣਾ ਇੱਕ ਦੁਹਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪੈਟਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।" ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇਤਿਹਾਸ ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਦੇ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਥਾਈ ਰਣਨੀਤਕ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਫੌਜੀ ਜਾਂ ਕੂਟਨੀਤਕ ਲਾਭ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 1972 ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਮੇਜ਼ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਜੰਗੀ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ।' 2021 ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਰਣਨੀਤਕ ਕੈਲਾਸ਼ ਹਾਈਟਸ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਚਿੱਪ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੇ ਬਫਰ ਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ।
ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ 26 ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਲੀ 'ਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦਾਗੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨਾਲ ਕਈ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ।' ਚੇਲਾਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਇਤਿਹਾਸ ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇਗਾ।'
ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ' ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਗਲਤੀ ਕਿਹਾ ਜੋ ਜਵਾਬਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੰਗਬੰਦੀ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਈਆਂ ਹਨ।