"ਹਰ ਸੋਮਵਾਰ ਵਾਂਗ, 10 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦੇ ਗੌਰੀ ਸ਼ੰਕਰ ਮੰਦਰ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਭੀੜ ਸੀ, ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਥੱਕੇ ਹੋਏ ਸਨ... ਉਸ ਸਮੇਂ, ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਲਾਈਨ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ - ਉਹ ਲੰਬੀ ਲਾਈਨ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਢਾਲ ਬਣ ਗਈ। ਜੇ ਮੈਂ ਕੁਝ ਮਿੰਟ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ।"
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੀਲਮਪੁਰ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਨੋਹਰ (40) ਕੱਲ੍ਹ ਰਾਤ ਘਰ ਪਰਤਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ - ਇੱਕ ਕੰਨ ਪਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਆਵਾਜ਼, ਧੂੰਏਂ ਵਿੱਚ ਢੱਕੀਆਂ ਚੀਕਾਂ... ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਦਮ ਦੂਰ, ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਪਿਆ ਇੱਕ ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ। ਮਨੋਹਰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਇਹੀ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ - ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਚ ਹੀ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਧਮਾਕੇ ਸਮੇਂ ਮਨੋਹਰ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਮੁਸੀਬਤ ਸੁਣਾਈ।
ਮਨੋਹਰ ਸ਼ਾਮ 6 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, "ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਵਾਜਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ... ਪਰ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਕਾਰਨ, ਯਮੁਨਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੱਕ ਵਾਹਨ ਰੇਂਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਯੂ-ਟਰਨ ਲੈਣ ਅਤੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਲੱਗ ਗਿਆ।"
ਉਸਦੀ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਅਪਾਹਜ ਪਾਰਕਿੰਗ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੀ "ਸੈਟਿੰਗ" ਰਾਹੀਂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਗੱਡੀਆਂ ਪਾਰਕ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਮਨੋਹਰ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਸਨੂੰ ਪੈਸੇ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਕਦੇ ਕੱਪੜੇ ਵੀ।
10 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ, ਮਨੋਹਰ ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਜੀਨਸ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ, " ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਦੇ ਦਿਆਂਗਾ।" ਫਿਰ, ਅਚਾਨਕ, ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ, "ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇ ਦਿਆਂਗਾ ਤੇ ਫਿਰ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਬਾਈਕ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਧਾ ਘਰ ਜਾਵਾਂਗਾ।" ਹੁਣ, ਮਨੋਹਰ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਨੂੰ ਜੀਨਸ ਜਲਦੀ ਦੇਣਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਕੀ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ।
ਇਸ ਮੌਕ ਗੱਲ਼ ਕਰਦੇ ਮਨੋਹਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, "ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮੈਂ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆਇਆ, ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ... ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ, ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਧੂੰਆਂ ਭਰ ਗਿਆ।"
ਧੂੰਏਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ - ਸਿਰਫ਼ ਚੀਕਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਬੇਚੈਨੀ ਨਾਲ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਧੂੰਆਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਸਾਫ਼ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਮਨੋਹਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਵੇਖੀ - ਗੌਰੀ ਸ਼ੰਕਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਖੜ੍ਹੀ, ਟਾਇਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਕੋਲ, ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਉੱਥੇ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ, ਮਨੋਹਰ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖੂਨ ਸੁੱਕ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
ਡਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ, ਮਨੋਹਰ ਨੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇਖਿਆ - ਹਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਧੂੰਆਂ, ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, "ਧੂੰਆਂ ਗੌਰੀ ਸ਼ੰਕਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ... ਅਜਿਹਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਕੋਈ ਬੰਬ ਫਟ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।"
ਨੇੜੇ ਦੇ ਲੋਕ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਚੀਕ ਰਹੇ ਸਨ, "ਜੈਨ ਮੰਦਰ ਦੇ ਝੂਮਰ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।" ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਮਨੋਹਰ ਨੇ ਕੁਝ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੱਜਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਉਹ ਖੁਦ ਸਦਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾਪਦੇ ਸਨ।
ਡਰੇ ਹੋਏ ਮਨੋਹਰ ਕੋਲ ਹੁਣ ਉੱਥੇ ਰੁਕਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, "ਮੇਰੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਕੰਬ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ।" ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਤੋਂ ਫਾਇਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਸਾਇਰਨ ਵਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਕੰਬਦੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ, ਮਨੋਹਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਘਰ ਲੈ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਅਜੇ ਵੀ ਧੜਕ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕੀ ਧਮਾਕੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਾ ਸਨ ਜਾਂ ਹਾਦਸਾ।
ਮਨੋਹਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, "ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਸੁੰਨ ਹੋ ਗਏ।" ਫਿਰ, ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਜਾਗਦਾ ਰਿਹਾ, ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਰਹੀਆਂ, ਅਤੇ ਹਰ ਬ੍ਰੇਕਿੰਗ ਨਿਊਜ਼ ਦੇ ਝਟਕੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ: "ਜੇ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਦਾ ਬ੍ਰੇਕ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਹੁੰਦਾ... ਤਾਂ ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੁੰਦਾ।"