ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੱਲ੍ਹ ਖ਼ਬਰ ਆਈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਪਰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉੱਠਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉੱਠਣ, ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਧੋਖਾ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਪਿੱਠ ਵਿੱਚ ਛੁਰਾ ਮਾਰੇ।
ਜੰਗਬੰਦੀ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਸਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਗੱਦਾਰ ਸੀ, ਗੱਦਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਗੱਦਾਰ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਜੰਗਬੰਦੀ ਕੀ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ - ਜਲ ਸੈਨਾ, ਸੈਨਾ ਜਾਂ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ। ਜੰਗਬੰਦੀ ਦਾ ਸਰਲ ਅਰਥ ਹੈ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵੱਲ ਵਧਣਾ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ, ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਮਲਾਵਰ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਸੰਧੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗਬੰਦੀ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ?
ਜੇਕਰ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗਬੰਦੀ ਉਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ 1947 ਦਾ ਸਾਲ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗਬੰਦੀ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਜਤਾਈ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਕਦੋਂ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ?
ਜਦੋਂ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਲੜਾਕੂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗਬੰਦੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ LOC ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 17 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 23 ਸਤੰਬਰ 1965 ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗਬੰਦੀ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।
1971 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਜੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਫਿਰ 16 ਦਸੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਜੰਗਬੰਦੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਦੇ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ।
1999 ਵਿੱਚ ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਫਿਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੀਰ ਜ਼ਫ਼ਰਉੱਲਾ ਖਾਨ ਜਮਾਲੀ ਨੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਲਈ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੰਗ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 10 ਮਈ 2025 ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 5 ਵਜੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਈ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਸਿਰਫ 2-3 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਸਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਕਦੋਂ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ?
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। 2003 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 2013, 2016 ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਐਲਓਸੀ 'ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਕੱਲ੍ਹ, ਜੰਗਬੰਦੀ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਸਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।