ਸਾਡੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਵਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਵਾ ਕਿਉਂ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਹਵਾ ਕੀ ਹੈ?ਧਰਤੀ ਗੈਸ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 320 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਅਣੂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਫਿਰ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੋਰ ਗੈਸਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਜਦੋਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਗੈਸ ਦੇ ਇਹ ਅਣੂ ਗਤੀ ਫੜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਹਵਾ ਨੂੰ ਰਫ਼ਤਾਰ ਕੌਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਾ ਚਲਦੀ ਹੈਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਨਾਲ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਮਾਹੌਲ 'ਤੇ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਗਰਮ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਕਿਰਨਾਂ ਤਿਲਕ ਕੇ ਡਿੱਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਠੰਡੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਗਰਮ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹਵਾ ਵੀ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੱਘੀ ਹਵਾ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਨਾਲੋਂ ਹਲਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਵਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹਵਾ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾਹਵਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉੱਚ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਘੁੰਮਣ, ਮੌਸਮੀ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹਵਾ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਵਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਲੋਕ ਲਗਾਤਾਰ ਹਵਾਵਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਦਬਾਅ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ।