ਭਾਈ ਦੂਜ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਭਾਈ ਦੂਜ ਜਾਂ ਭਈਆ ਦੂਜ, ਭਾਈ ਟਿਕਾ, ਯਮ ਦ੍ਵਿਤੀਆ, ਭਰਤ੍ਰੀ ਦੁਤੀਆ ਵਰਗੇ ਕਈ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਦੂਜ ਨੂੰ ਯਮ ਦਵਿਤੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਸਾਲ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 14 ਅਤੇ 15 ਨਵੰਬਰ ਯਾਨੀ ਮੰਗਲਵਾਰ ਅਤੇ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਸੋ ਅੱਜ ਤੋਂ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਟਿਕੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦੁਪਹਿਰ 2:36 ਵਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਮਿਤੀ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਯਾਨੀ 15 ਨਵੰਬਰ ਦੁਪਹਿਰ 1:47 ਵਜੇ ਤੱਕ ਵੈਧ ਰਹੇਗੀ।

ਭਵਿਸ਼ਯ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਯਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਰਾਤ ਦੇ ਖਾਣੇ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਭਰਾ ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਦੂਜ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਯਮਰਾਜ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਘਰ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਦੂਜ ਜਾਂ ਯਮ ਦੁਤੀਆ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਯਮ ਅਤੇ ਯਾਮੀ ਭਰਾ-ਭੈਣ ਸਨ।

ਇੱਕ ਦਿਨ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੁਲਾਉਣ 'ਤੇ ਯਮਰਾਜ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਛਕਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਤੋਂ ਵਰ ਮੰਗਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਯਮੁਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਸਾਲ ਇਸ ਦਿਨ ਮੇਰੇ ਘਰ ਆਇਆ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜੋ ਵੀ ਭੈਣ ਇਸ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਤਿਲਕ ਕਰੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਡਰ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਭੈਣ ਯਮੁਨਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਯਮਰਾਜ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਦੂਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।