ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਭਾਵੇਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨਾਲ ਤੈਅ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ ਅਕਸਰ ਉਸ ਲਮਹੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਵਾਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੀ ਭੀੜ, ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਅਤੇ ਗਠਜੋੜ-ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਚਮਕ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਤੱਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ – ਮੁਹੂਰਤ, ਯਾਨੀ ਉਹ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਜਦੋਂ ਸੱਤਾ ਦਾ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋਤਿਸ਼ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਦਾ ਜਨਮ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹੀ ਪਲ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਪੂਰੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਕਦੇ ਵੀ ਸਾਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਗਣਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਰਦੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚਰਚਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨੀਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ, NDA ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਪਲ ਸਿਰਫ਼ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿੰਦੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਪਰੰਪਰਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਖੇਡ ਉਸ ਪਲ ਦੀ ਆਕਾਸ਼ੀ ਸਥਿਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਸਹੁੰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।ਮੁਹੂਰਤ ਚਿੰਤਾਮਣੀ ਵਰਗੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਕੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਖ਼ਾਸ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਹੁੰ, ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ, ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਦਲਣਾ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਵਾਧਾ, ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹੋਣ।
ਜੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੀ ਅਸ਼ਾਂਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਏ, ਜਿੱਥੇ ਚੰਦਰਮਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਵੇ, ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਮਾਂ ਵਿਵਾਦ-ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਨਕਸ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਸੱਤਾ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਣਾਅ, ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਗਠਜੋੜ-ਮੂਰਤੀ, ਜਾਂ ਜਨ-ਅਸੰਤੋਸ਼ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਾਰੰਟੀ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਪਥ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਾਅਦ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਦਿੱਸਦੀ ਹੈ।
ਬਿਹਾਰ ਇਸਦਾ ਜੀਵੰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਨੀਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਹੁੰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸ਼ਪਥ ਦੇ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਗਿਆ। 2010 ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਥਿਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦਕਿ 2017 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਬਦਲਾਅ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਜਿੱਥੇ ਗ੍ਰਹਿ-ਸਥਿਤੀ ਤਣਾਅਪੂਰਕ ਸੀ। ਨਤੀਜਾ ਵਜੋਂ ਸਾਡੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹਿੱਲ ਗਈ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੋੜ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਪਥ ਦਾ ਪਲ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਸੰਕੇਤ ਛੱਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਟਨਾ ਦੇ ਰਾਜਭਵਨ ‘ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਹੁੰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਿਰਫ਼ ਸਥਾਨਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, NDA ਦਾ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਉਸ ਪਲ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮੁਹੂਰਤ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਨ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਸੱਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਚੰਦਰਮਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੂਡ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 20 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਸਹੁੰ ਸਿਰਫ਼ ਬਿਹਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪਟਨਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀ-ਸੰਤੁਲਨ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜੇ 20 ਨਵੰਬਰ 2025 ਵਰਗੇ ਸਮੇਂ ਸਹੁੰ ਗੁਰੁਵਾਰ, ਅਮਾਵਸਿਆ-ਉਪਰੰਤ ਜਾਂ ਅਨੁਰਾਧਾ-ਰੋਹਿਣੀ ਵਰਗੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਨਕਸ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਮੰਨਤਾ ਇਸਨੂੰ ਸਥਿਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖਿੱਚ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘਟਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸਿਮਟ ਕੇ ਚਲਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਜੇ ਸਹੁੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਵੇ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ-ਦਬਾਅ ਵੱਧ ਹੋਵੇ, ਨਕਸ਼ਤਰ ਕਠੋਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਹੀ ਸਥਿਤੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਮੁਹੂਰਤ-ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ "ਕਲਹ ਦੀ ਧਰਤੀ" ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਹਰੋਂ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਮਸਕਾਨ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਪਹਿਲੀ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਚਿਹਰਾ ਨਹੀਂ ਬਣ ਪਾਉਂਦੀ। ਪਰ ਜੇ ਸਮਾਂ ਅਸ਼ਾਂਤ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਛੋਟੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੱਤਾ ਦੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲੋਕ, ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਮੁਹੂਰਤ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਸ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਵਾ ਹੀ ਅਗਲੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।