Cash Circulation in India: ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਾਵਾਂ ਅਤੇ UPI ਵਰਗੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਕਲਪਕ ਡਿਜੀਟਲ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2016-17 ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ ਦਾ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਲਗਭਗ 165 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇੰਨੀ ਵੱਧ ਗਈ ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
HSBC PMI ਅਤੇ CMS ਕੈਸ਼ ਇੰਡੈਕਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2016-17 ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 13.35 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੈਸ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਸੀ, ਮਾਰਚ 2024 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧ ਕੇ 35.15 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਇਹ ਪਿਛਲੇ 7 ਵਿੱਤੀ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੈਸ਼ ਦੇ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ 163.29 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਢਾਈ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Petrol-Diesel Price Today: ਤੇਲ ਦੇ ਰੇਟ ਹੋਏ ਅਪਡੇਟ, ਜਾਣੋ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪੈਟਰੋਲ-ਡੀਜ਼ਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ
2016 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਨੋਟਬੰਦੀ
ਇਹ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2016-17 ਦੌਰਾਨ ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਨੋਟਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਨੋਟਬੰਦੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨੋਟ, 500 ਅਤੇ 1000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਣ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੋਟ 500 ਰੁਪਏ ਦਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 2000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਬੰਦ
ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮਈ 2023 ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਨੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 3.5 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ। ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ 3.56 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ 'ਚੋਂ 97.83 ਫੀਸਦੀ ਬੈਂਕਾਂ 'ਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਹਨ।
ਇੰਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ UPI ਦੀ ਵਰਤੋਂ
UPI ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੀ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2016-17 ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਯੂਪੀਆਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫਰਵਰੀ 2024 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਯੂਪੀਆਈ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੁਣ 18.07 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Pulse Prices: ਚੋਣਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਦਾਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਵਧਾਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਜਮ੍ਹਾਖੋਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕੰਜਾ ਕਸਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ