Same Day Cheque Clearing: ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਾਹਕਾਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਖ਼ਬਰ ਹੈ। ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (RBI) ਦੇ ਨਵੇਂ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 3 ਜਨਵਰੀ, 2026 ਤੋਂ, ਕਾਊਂਟਰ 'ਤੇ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚੈੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਲੀਅਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।
ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰੈਂਸ ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ, ਜੋ ਕਿ 4 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚੈੱਕ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਕਲੀਅਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। RBI ਦੇ ਇਸ ਕਦਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।
3 ਜਨਵਰੀ, 2026 ਤੋਂ, ਚੈੱਕ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਨੂੰ (Drawee Bank), ਯਾਨੀ ਉਸ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡਾ ਚੈੱਕ ਹੈ ਜਾਂ ਜਿਸਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਸੇ ਕੱਟੇ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੈੱਕ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 3 ਵਜੇ ਤੱਕ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਚੈੱਕ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਚੈੱਕ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਮਿਤੀ, ਦਸਤਖਤ, ਜਾਂ ਖਾਤਾ ਨੰਬਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਚੈੱਕ ਨੂੰ ਪਾਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸੈਟਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਦੋਹਾਂ ਪੜਾਵਾਂ 'ਚ ਕੀ ਫਰਕ?
ਇਸ ਵੇਲੇ, ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਦੇ ਤਹਿਤ, 4 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਸਵੇਰੇ 10:00 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 4:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਹਾਊਸ ਨੂੰ ਚੈੱਕ ਭੇਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਕਿ ਚੈੱਕ ਪਾਸ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ 7:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ, ਨਿਯਮ ਹੋਰ ਵੀ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਗਾਹਕ ਸਵੇਰੇ 11:00 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 12:00 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੈੱਕ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 3:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੈੱਕ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਚੈੱਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪਾਸ ਅਤੇ ਸੈਟਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਕਿਵੇਂ ਕਲੀਅਰ ਹੁੰਦਾ ਚੈੱਕ?
ਇੱਕ ਚੈੱਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੇਰੇ 10:00 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 4:00 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੈਂਕ ਇਸਨੂੰ ਸਕੈਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਲੀਅਰਿੰਗਹਾਊਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਭੇਜਦਾ ਹੈ।
ਫਿਰ ਡਰਾਵੀ ਬੈਂਕ (Drawee Bank) ਜਾਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਕਲੀਅਰਿੰਗਹਾਊਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚੈੱਕ ਨੂੰ ਪਾਸ ਜਾਂ ਫੇਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਚੈੱਕ ਨੂੰ ਵੈਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਨਿਪਟਾਰਾ ਹੋਣ ਦੇ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫੰਡ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।