ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਸ 'ਚ ਰੱਖੇ ਨੋਟ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਛਪੀ ਹੋਈ ਰਕਮ ਪੈਸੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਨੋਟ 10 ਰੁਪਏ ਵਾਲ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 2000 ਰੁਪਏ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਰਕਮ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਲਿਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਾਗਜ਼ 10 ਰੁਪਏ ਤੋਂ 2000 ਦਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਂਜ ਤਾਂ ਹਰ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੀਮਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੀ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਨੋਟ ਛਾਪਣ 'ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਖਰਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ?
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਸਕੋਗੇ ਕਿ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਤੁਹਾਡੀ ਜੇਬ 'ਚ ਰੱਖੇ 2000, 500 ਜਾਂ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਛਾਪਣ 'ਚ ਕਿੰਨਾ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜਾਣੋ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਹਿਮ ਤੱਥ -
ਛਪਾਈ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਮਹਿੰਗੀ?
ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਕਾਗਜ਼, ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਰਚ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2020-21 'ਚ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ 1000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ 920 ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜੋ ਸਾਲ 2021-22 'ਚ 23 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੱਧ ਕੇ 1130 ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ।
ਕਿੰਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਖਰਚਾ?
ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹਰੇਕ ਨੋਟ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਖਰਚ ਕਰੀਬ 4 ਰੁਪਏ ਹੈ। 2018 'ਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਦੀ ਕੀਮਤ 4.18 ਪੈਸੇ ਸੀ, ਜਦਕਿ 2019 'ਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਲਈ 3.53 ਰੁਪਏ ਖਰਚਾ ਆਇਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਅਜੇ ਬੰਦ ਹੈ ਜਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਘੱਟ ਹੈ।
ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 10 ਰੁਪਏ ਦੇ 1000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ 960 ਰੁਪਏ ਮਤਲਬ 1 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ 1000 ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ 1770 ਰੁਪਏ, 200 ਰੁਪਏ ਦੇ 1000 ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ 2370 ਰੁਪਏ, 500 ਰੁਪਏ ਦੇ 1000 ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ 2290 ਰੁਪਏ ਹੈ।