Vote Counting Process: ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਸਟਾਫ਼ ਦੇ ਬੇਤਰਤੀਬੇਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੋਟਾਂ ਦੀ 24 ਘੰਟੇ ਗਿਣਤੀ ਤੱਕ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ, ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਅਮਲੇ, ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਏਜੰਟ ਅਤੇ ਈਵੀਐਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਿਦਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਟ੍ਰਾਂਗ ਰੂਮ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸਥਾਨ
ਪੰਜਾਬ 'ਚ 20 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਵੋਟਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸੀਲਬੰਦ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਵੋਟਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ (EVMs) ਅਤੇ ਵੋਟਰ ਵੈਰੀਫਾਈਏਬਲ ਪੇਪਰ ਆਡਿਟ ਟ੍ਰੇਲ (VPAT) ਨੂੰ ਗਿਣਤੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੋਲਿੰਗ ਖਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਸਟਰਾਂਗ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ 24 ਘੰਟੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਟਰਾਂਗ ਰੂਮ ਨੂੰ ਕਈ ਪੱਧਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਘੇਰੇ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਈਵੀਐਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਸਟਰਾਂਗ ਰੂਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਈਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ 'ਚ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਾਜ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਰੈਂਡਮਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਸਵੇਰੇ ਪੰਜ ਵਜੇ ਹੋਵੇਗੀ
ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੰਜ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ 10 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋਣੀ ਹੈ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਬੰਧੀ ਤਾਇਨਾਤ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਬੰਧੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਕਿਸੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਚੋਣ ਅਫ਼ਸਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ 5 ਵਜੇ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਲਈ ਰੈਂਡਮਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਿਣਤੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਵੇਰੇ 6 ਵਜੇ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੇਬਲ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ
ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਸਟਾਫ਼, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ 6 ਵਜੇ ਤੱਕ ਗਿਣਤੀ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ। ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਚੋਣ ਅਫ਼ਸਰ ਤੋਂ ਐਡਮਿਟ ਕਾਰਡ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਟੇਬਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਏਜੰਟਾਂ ਲਈ ਬੈਠਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗਿਣਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ, ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਫੋਨ, ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੁੰਦੀ
10 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਬੰਧਤ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਟੇਬਲ 'ਤੇ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਉਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਜਾਂ ਹਾਰ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਅਹਿਮ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ।
ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗਿਣਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ
ਪੋਸਟਲ ਬੈਲਟ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਈਵੀਐਮ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਤੋਂ ਗਿਣਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ EVM ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਸਟਰਾਂਗ ਰੂਮ ਤੋਂ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਟੇਬਲ 'ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 14 ਈਵੀਐਮ ਨਿਯੰਤਰਣ ਗਿਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਰਾਜ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਜ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਟੇਬਲ 'ਤੇ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਕਰਮਚਾਰੀ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ 'ਚ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀਆਂ ਸੀਲਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਛੇੜਛਾੜ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਰਿਜ਼ਲਟ ਬਟਨ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹੀ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ
ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਟੇਬਲ 'ਤੇ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਈਵੀਐਮ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਦਾ ਬਟਨ ਦਬਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰੇਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਕਾਉਂਟਿੰਗ ਅਫਸਰ ਈਵੀਐਮ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਵਿੱਚ ਨਤੀਜਾ ਬਟਨ ਦਬਾਂਉਦਾ ਹੈ, ਹਰੇਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਲਈ ਪੋਲ ਹੋਈਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਸਟਾਫ਼ ਹਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਪੋਲ ਹੋਈਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲੇ ਦੌਰ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ
ਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੋਲਿੰਗ ਬੂਥਾਂ ਅਤੇ ਈਵੀਐਮ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਦੌਰ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੋਲਿੰਗ ਸਥਾਨ ਹਨ, ਉਸ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਗੇੜ ਹਨ। ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਦੌਰ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਸਟਾਫ਼ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਗੇੜ ਵਿੱਚ, ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫਸਰ ਗਿਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਦੋ ਈਵੀਐਮ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਈ.ਵੀ.ਐਮ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਚੈਕਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋ ਸਕੇ ਕਿ ਕਾਊਂਟਿੰਗ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਰਿਪੋਰਟ ਸਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਟੇਬਲ ਨਾਲ ਵੀ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਗੇੜ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਐਲਾਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦੌਰ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੁੱਖ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇੱਥੋਂ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਚੋਣ ਦੇ ਸਰਵਰ ਵਿੱਚ ਫੀਡ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਰ ਦੌਰ ਦਾ ਮੇਲ ਹੁੰਦਾ
ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਈਵੀਐਮ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਡੇਟਾ ਅਤੇ ਸ਼ੀਟ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਹਰ ਗੇੜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਲ੍ਹਾ-ਸਫ਼ਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਅਤੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਬੋਰਡ 'ਤੇ ਹਰੇਕ ਰਾਊਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚਿਪਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਪੂਰੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਹੋਵੇ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫਸਰ ਜੇਤੂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।