ਸਾਬਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰੀਰ, ਭਾਂਡਿਆਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਬਣ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸਾਬਣ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿੱਥੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ?ਅਮਰੀਕਨ ਕਲੀਨਿੰਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੇਬੀਲੋਨ ਸਭਿਅਤਾ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਬਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੇਬੀਲੋਨ ਲੋਕ 2800 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਬਣ ਬਣਾਉਣਾ ਜਾਣਦੇ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਬਣ ਵਰਗੀ ਸਮੱਗਰੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਫਾਈ ਲਈ 'ਸੁਆਹ ਨਾਲ ਉਬਾਲੇ ਚਰਬੀ' (ਸਾਬਣ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਕਾਰਡ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਈਬਰਸ ਪੈਪਾਇਰਸ, ਲਗਭਗ 1500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦਾ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦੇ ਤੇਲ ਨੂੰ ਖਾਰੀ ਲੂਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇੱਕ ਸਾਬਣ-ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਮੜੀ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਤੇਲ ਦੇ ਧੱਬੇ ਅਤੇ ਗੰਦਗੀ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਸਾਬਣ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹ ਅਤੇ ਸੁਆਹ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਗਭਗ 4 ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਰੋਮਨ ਔਰਤਾਂ ਟਾਈਬਰ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬੈਠੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਕੁਝ ਬਲੀ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਰਬੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਵਹਿ ਕੇ ਆਈ ਸੀ। ਜੋ ਕਿ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜੰਮ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਪੜਿਆਂ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਇਕ ਅਨੋਖੀ ਚਮਕ ਦਿੱਤੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਊਂਟ ਸਾਪੋ ਤੋਂ ਚਰਬੀ ਵਹਿ ਗਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਨਾਂ 'ਸਾਬਣ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਸਾਬਣ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੇ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੇਜ਼ਾਬ ਮਜ਼ਬੂਤ ਖਾਰੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅਣੂਆਂ ਨੂੰ ਸਤਹ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਏਜੰਟ ਜਾਂ ਸਰਫੈਕਟੈਂਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਹ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਬਣ ਵਿੱਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਲਿਕ ਹਨ। ਹਾਈਡ੍ਰੋਫੋਬਿਕ ਅਤੇ ਤੇਲਯੁਕਤ ਗੰਦਗੀ ਨਾਲ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਇਸ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੱਪੜੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਧੋਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਾਬਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੰਦਗੀ ਵੀ ਧੋਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੱਪੜਾ ਫਿਰ ਤੋਂ ਚਮਕਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਾਬਣ ਵਿੱਚ ਖਾਰੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੋਡੀਅਮ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਸਾਈਡ ਜਾਂ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਸਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ 'ਵੁੱਡ ਐਸ਼ ਲਾਈ' ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।