Problem in Milk Digestion : ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਭੋਜਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਹਰ ਕੋਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਸੁਆਦ ਚੱਖਿਆ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਭੋਜਨ ਦਾ ਨਾਮ 'ਦੁੱਧ' ਹੈ। ਹਾਂ, ਦੁੱਧ ਉਹ ਭੋਜਨ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭੋਜਨ ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਹੀ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਫਿਰ ਆਖ਼ਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ? ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਬਣਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੇਟ ਦਰਦ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਡਾ. ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਤੇ। ਉਹ ਪਿਛਲੇ 32 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੈਡੀਕਲ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹੋਮਿਓਪੈਥੀ ਹਸਪਤਾਲ, ਸ੍ਰੀਗੰਗਾਨਾਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਹੈ।
ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਕੀ ਹੈ?
ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰੀਰ ਲੈਕਟੋਜ਼ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸ਼ੂਗਰ ਹੈ ਜੋ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੋਰ ਭੋਜਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਸਾਡੀ ਛੋਟੀ ਆਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਚਕ ਐਨਜ਼ਾਈਮ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੈਕਟੇਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੈਕਟੋਜ਼ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਵਿੱਚ ਤੋੜ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅੰਤੜੀ ਇਸਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰ ਸਕੇ। ਇਸ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅੰਤੜੀ 'ਚ ਲੈਕਟੇਜ਼ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ।
ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਜਾਂ ਪਨੀਰ, ਲੱਸੀ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਟ ਦਰਦ, ਗੈਸ ਬਣਨਾ, ਪੇਟ ਫੁੱਲਣਾ, ਲੂਜ਼ ਮੋਸ਼ਨ, (Abdominal Pain, Gas Formation, Flatulence, Loose Motion,) ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਿਰਫ ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਈ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫੈਸਲੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਓ।
ਕੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ?
ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਓ ਕਿ ਨਵੇਂ ਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਉਸ ਬੱਚੇ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ 6 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਹੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਾ ਠੋਸ ਭੋਜਨ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਉਸ ਲਈ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਕੀ ਦੁੱਧ ਪੀਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ?
ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ 6 ਤੋਂ 7 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਬੱਚੇ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਨਵਰ ਦਾ ਦੁੱਧ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਧ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲਈ ਦੁੱਧ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਨਾਨ ਵੈਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਕਿਹੜਾ ਦੁੱਧ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਖਪਤ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜਵਾਬ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਕਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਜਾਨਵਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਦੁੱਧ ਤੁਸੀਂ ਪੀ ਰਹੇ ਹੋ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਖੁਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਆਦਿ।
ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਰ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ। ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਪਰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਗਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਚਾਰਾ ਰਸਾਇਣ ਮੁਕਤ ਹੋਵੇ। ਜੋ ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਰੀਰਕ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੁਰਖੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਤ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹਜ਼ਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਲੋਕ ਬੈਠਣ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੀ ਲੈਕਟੋਜ਼ ਇੰਟਾਲਰੈਂਸ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ?
ਨਹੀਂ, ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਓਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਟੀਕੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।