Smartphone Addiction in Children: ਅੱਜ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਇਹ ਉਪਕਰਣ ਗਿਆਨ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਧਦੀ ਲਤ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਆਨਲਾਈਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕਰੀਨ ਨਾਲ ਇੰਨਾ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹੁਣ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬੱਚੇ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਇਹ ਲਤ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ, ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਾਸਕਰ, ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ 3 ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 60% ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਓ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣੀਏ।

ਮਾਹਿਰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?

ਦ ਕਿਊਰੀਅਸ ਪੇਰੈਂਟ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪੇਰੈਂਟਿੰਗ ਮਾਹਿਰ, ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੋਵਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚੇ ਫੋਨ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਕੋਲ ਫੋਨ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਫੋਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਲਤ ਬਾਰੇ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਮੁਤਾਬਕ, 28% ਬੱਚੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਲਤ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, 60% ਬੱਚੇ ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 5 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਫੋਨ 'ਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, 20% ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਐਨਕਾਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਇਹਨਾਂ 3 ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖਤਰਾ

ਨੀਂਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ

ਸਿਹਤ ਖੋਜ ਮੁਤਾਬਕ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 60% ਬੱਚੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਵੀਡੀਓ ਦੇਖਣਾ, ਗੇਮਾਂ ਖੇਡਣਾ ਜਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਸਕ੍ਰੋਲ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੀਂਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੀਂਦ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਿੜਚਿੜਾਪਣ, ਧਿਆਨ ਨਾ ਦੇ ਪਾਉਣਾ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

 

ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ

ਲਗਾਤਾਰ ਸਕਰੀਨ 'ਤੇ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਨ, ਧੁੰਦਲਾ ਦਿਖਣਾ, ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਸੁੱਕਾਪਣ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਜੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, 20% ਤੱਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਐਨਕਾਂ ਲੱਗ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਬੱਚੇ ਸਿਰਦਰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਅਸਰ

ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੀ ਲਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣਾ, ਆਨਲਾਈਨ ਗੇਮਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਤਣਾਅ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਉਹ ਅਸਲ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੱਚੇ ਫੋਨ ਦੀ ਲਤ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੋਜ ਮੁਤਾਬਕ, 28% ਬੱਚੇ ਫੋਨ ਦੀ ਲਤ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ।

ਬੱਚੇ ਫੋਨ 'ਤੇ ਕੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ?

ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਫੋਨ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੋਬਾਈਲ 'ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਅੰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-

37% ਬੱਚੇ ਵੀਡੀਓ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ (YouTube, Netflix) 'ਤੇ ਘੰਟਿਆਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।

35% ਬੱਚੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ (Instagram, WhatsApp) ‘ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਹਨ।

33% ਬੱਚੇ ਆਨਲਾਈਨ ਗੇਮਾਂ (PUBG, Free Fire) ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਬਦਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਕਰੋ:

  • ਬੱਚੇ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾਣਾ।
  • ਨੀਂਦ, ਖਾਣ-ਪੀਣ ਜਾਂ ਹੋਰ ਆਦਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੋਣਾ।
  • ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਕ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਣਾ।
  • ਹਮੇਸ਼ਾ ਫੋਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗਣਾ।
  • ਸਕੂਲ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਉਣਾ।
  • ਜਲਦੀ ਬੋਰ ਹੋਣ ਲੱਗਣਾ।
  • ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਾ।

ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੇਰੈਂਟਿੰਗ ਸੁਝਾਅ:

16 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਨਾ ਦਿਓ।

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ 15 ਮਿੰਟ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੋ।

ਬੱਚੇ ਦੀ ਹਰ ਜ਼ਿੱਦ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਰ ਬਣਾਓ।

 

Disclaimer: ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕੁਝ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਮਾਹਿਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।