Mumbai Attack 2008: ਅੱਜ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਭਿਆਨਕ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮਿਤੀ 26 ਨਵੰਬਰ 2008 ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਝਟਕਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਆਏ ਸਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਵੀ ਡਰ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ 'ਚ 18 ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ 166 ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਕਰੋੜਾਂ ਦਾ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। 14 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਮੁੰਬਈ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।


ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਟਰਮੀਨਸ, ਓਬਰਾਏ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ, ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਪੈਲੇਸ ਐਂਡ ਟਾਵਰ, ਲਿਓਪੋਲਡ ਕੈਫੇ, ਕਾਮਾ ਹਸਪਤਾਲ, ਨਰੀਮਨ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਅਜਮਲ ਕਸਾਬ ਇਕਲੌਤਾ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿੰਦਾ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ 4 ਸਾਲ ਬਾਅਦ 21 ਨਵੰਬਰ 2012 ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।


ਹਮਲੇ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 26/11 ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ ਕਿੱਥੇ ਹਨ?


ਹਾਫਿਜ਼ ਸਈਦ


ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਤੋਇਬਾ ਅਤੇ ਜਮਾਤ-ਉਦ-ਦਾਵਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਾਫਿਜ਼ ਸਈਦ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2022 ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 31 ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਹਾਫਿਜ਼ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਘੁੰਮਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵੀਡੀਓ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।


ਸਾਜ਼ਿਦ ਮੀਰ


ਮੁੰਬਈ ਹਮਲੇ 'ਚ ਸਾਜਿਦ ਮੀਰ ਨੂੰ 'ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਮੈਨੇਜਰ' ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਣ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹੱਥ ਸੀ। ਸਾਜਿਦ ਮੀਰ ਭਾਰਤ ਦੀ 'ਮੋਸਟ ਵਾਂਟੇਡ' ਸੂਚੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਯਾਨੀ 35 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਐਲਾਨਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਜੂਨ 'ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਸਾਜਿਦ ਮੀਰ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਫੰਡਿੰਗ ਮਾਮਲੇ 'ਚ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜੇਲ 'ਚ ਬੰਦ ਹੈ।


ਡੇਵਿਡ ਕੋਲਮੈਨ ਹੈਡਲੀ


ਡੇਵਿਡ ਕੋਲਮੈਨ ਹੈਡਲੀ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਹਮਲੇ 'ਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਹੈਡਲੀ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ 5 ਦੌਰੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਹੈਡਲੀ ਨੂੰ ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ, ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ 35 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਹਵਾ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।


ਜ਼ਕੀ-ਉਰ-ਰਹਿਮਾਨ ਲਖਵੀ


ਜ਼ਕੀ-ਉਰ-ਰਹਿਮਾਨ ਲਖਵੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਮਨੋਨੀਤ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹੈ। ਲਖਵੀ ਨੂੰ ਜਨਵਰੀ 2021 ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਲਖਵੀ ਨੂੰ ਹਮਲਿਆਂ ਲਈ ਪੈਸੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੰਡਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।