MiG-21 Fighter Jet Flying Coffin: ਕਦੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਕਹੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮਿਗ-21 ਦੀ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾੜਮੇਰ 'ਚ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿਗ-21 ਬਾਇਸਨ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਦੇ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦੀ ਮੰਗ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਉੱਡਦਾ ਤਾਬੂਤ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਿਗ-21 ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਹੋਵੇ ਜਾਂ 1971 ਦੀ ਜੰਗ, ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਹਰ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਕਈ ਵਾਰ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪਾਇਲਟ ਅਤੇ ਸੈਨਿਕ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਸਾਲ 2025 ਤੱਕ ਮਿਗ-21 ਬਾਇਸਨ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਕੁਐਡਰਨ ਨੂੰ ਰਿਟਾਇਰ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਿਗ-21 ਬਾਇਸਨ ਜੋ ਕਿ ਮਿਗ-21 ਦਾ ਅੱਪਗਰੇਡ ਵਰਜ਼ਨ ਹੈ।
ਮਿਗ-21 ਉੱਡਦਾ ਤਾਬੂਤ ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ?
ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਰਿਟਾਇਰ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਰਹੀ ਹੈ। ਫੌਜ ਦਾ ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾੜਮੇਰ 'ਚ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਪਾਇਲਟਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਹਾਦਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਮਿਗ 21 ਬਾਇਸਨ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨਾਲ 5 ਹਾਦਸੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 3 ਪਾਇਲਟਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਪਿਛਲੇ 20 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 6 ਮਿਗ-21 ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ 5 ਪਾਇਲਟ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਕ ਅੰਕੜੇ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿਛਲੇ 6 ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਮਿਗ-21 ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ 400 ਦੇ ਕਰੀਬ ਹਾਦਸੇ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਇਲਟ ਕਾਲ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਦਮ ਤੋੜ ਗਏ।
ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਕਦੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮਾਣ ਸੀ!
ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਬੇੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਿਗ-21, ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਨੇ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮਿਗ-21 ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ 13 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ 'ਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ
26 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਕਾਰਗਿਲ ਵਿਜੇ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ। ਮਿਗ-21 ਨੇ 1999 ਦੀ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਮਿਗ-21 ਬਾਈਸਨ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਗ-21 ਦਾ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ। 1999 ਦੀ ਜੰਗ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਮਿਗ-21 ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਜਹਾਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ 'ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਮਿਗ-21, ਮਿਗ-23 ਅਤੇ ਮਿਗ-27 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ, ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ ਅਤੇ ਲੌਜਿਸਟਿਕ ਸਟੋਰਾਂ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। ਦਰਾਸ, ਬਟਾਲਿਕ ਅਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਵਿਚ ਹੋਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਮਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ' ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਸੀ।
ਬਾਲਾਕੋਟ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿ ਦੇ ਐੱਫ-16 ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ ਬਾਲਾਕੋਟ ਏਅਰ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਮਿਗ-21 ਬਾਇਸਨ ਨੇ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਗ-21 ਜਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਗਰੁੱਪ ਕੈਪਟਨ ਅਭਿਨੰਦਨ ਵਰਤਮਾਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਐੱਫ-16 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਤੋਂ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਲੇਰੀ ਭਰੇ ਕੰਮ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ 'ਵੀਰ ਚੱਕਰ' ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਭਿਨੰਦਨ ਦਾ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਗ-21 ਵੀ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।