Chanakya Niti : ਅੱਜ ਵੀ ਚਾਣਕਿਆ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਲਯੁਗ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਆਪਣਾ ਕੌਣ ਹੈ, ਪਰਾਏ ਕੌਣ ਹੈ, ਕਿਸ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਕੌਣ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਠੱਗੀ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਚਾਣਕਿਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੱਜਣ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ।
प्रलये भिन्नमार्यादा भविंत किल सागर:
सागरा भेदमिच्छन्ति प्रलेयशपि न साधव:।
- ਆਚਾਰੀਆ ਚਾਣਕਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਣ ਉਸਦਾ ਧੀਰਜ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਨੇ ਸ਼ਲੋਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਲਯ ਆਉਣ 'ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸੀਮਾ ਪਾਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਢਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸੱਜਣ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਧੀਰਜ ਨਹੀਂ ਹਾਰਦਾ ਅਤੇ ਮਰਿਆਦਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੱਜਣ ਦਾ ਸਬਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਬੁਲੰਦੀਆਂ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਮਿਹਨਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਅਤੇ ਧੀਰਜ ਰੱਖਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ।
- ਸੱਜਣ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾੜੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਸੱਜਣ ਦੀ ਪਛਾਣ ਉਸ ਦੇ ਚਾਲ-ਚਲਣ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰ ਤੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਉਹ ਸੱਜਣ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਸਦੇ ਕਰਮ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਵਿਹਾਰ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣਾ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ ਪਰ ਚਾਣਕਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਾਗੇ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕੋਈ ਵਿਤਕਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਹਰ ਥਾਂ ਪੂਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।