ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਸੌਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੌਣਾ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਜਲਦੀ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਜਾਂ ਖਰਾਟੇ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਸੌਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ - ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ‘ਤੇ - ਪੈਣ ਵਾਲਾ ਦਬਾਅ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਸੌਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਰੀਰ ਦਾ ਵੱਧਤਰ ਭਾਰ ਧੜ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਲੇਟਣ ਨਾਲ ਰੀੜ੍ਹ ਨੂੰ ਅਸਵਭਾਵਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਝੁਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਲਈ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਮੁੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਵਕਰੀਆ (ਕਰਵ) ਸਿੱਧੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ (alignment) ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਮਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਬਾਅ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਉਠਣ ‘ਤੇ ਅਕੜਨ ਜਾਂ ਦਰਦ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਹਾਲਤ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਆਰਾਮ ਤੇ ਮੁੜ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਕਮਰ ਦਰਦ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗਰਦਨ ਦਾ ਦਰਦ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਸੌਣ ਦਾ ਇੱਕ ਆਮ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੌਣ ਸਮੇਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਸਿਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੋੜਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਰਦਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮੋੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਮੋੜਾਅ ਨਸਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ‘ਚ ਖਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਅਕੜਨ, ਝਨਝਨਾਹਟ, ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਦਰਦ ਕੰਧਿਆਂ ਤੇ ਬਾਂਹਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਰ ਦੀ ਇਹ ਅਸਵਭਾਵਿਕ ਸਥਿਤੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਗਰਦਨ ਵਾਲੀ ਹੱਡੀ (cervical spine) ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਬਣਾਵਟ ਨੂੰ ਵੀ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਦ ਹੋਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਸਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਸੌਣਾ ਸਿਰਫ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ‘ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਲੇਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਛਾਤੀ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਫੇਫੜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੈਲ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ। ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹ ਉਥਲਾ (shallow) ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਆਕਸੀਜਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੀ ਰਾਤ ਸੌ ਲਓ, ਫਿਰ ਵੀ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਸਥਮਾ ਜਾਂ ਸਲੀਪ ਐਪਨੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਸਾਹ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਹਾਲਤ ਹੋਰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੌਣ ਦੇ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਤਕੀਆ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਝੁਰੀਆਂ ਪੈ ਜਾਣਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗਰਭਾਸ਼ੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਪੇਟ ‘ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲਾ ਦਬਾਅ ਅਸੁਵਿਧਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਹ (blood flow) ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬੱਚੇ ਲਈ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੈ ਇਹ ਆਦਤ
ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਸੌਣਾ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅਚਾਨਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਿੰਡਰੋਮ (Sudden Infant Death Syndrome - SIDS) ਦੇ ਖਤਰੇ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਿਹਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਿਆਣ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਨਹੀਂ ਸੁਤਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ (ਫਰੀਦਾਬਾਦ) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਪਲਮੋਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਰਵੀ ਸ਼ੇਖਰ ਝਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲ ਸੌਣਾ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਜਾਂ ਆਦਤਵਸ਼ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਖਤਰੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਗੰਭੀਰ ਹਨ। ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਗਲਤ ਸੰਤੁਲਨ, ਗਰਦਨ ਦੇ ਦਰਦ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੁਕਸਾਨ — ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਠੀਕ ਸੰਤੁਲਨ, ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ‘ਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਨੀਂਦ ਲਈ ਪਿੱਠ ਦੇ ਬਲ ਜਾਂ ਕਰਵੱਟ ਲੈ ਕੇ ਸੌਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਕਲਪ ਹੈ।