ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੱਪਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁਰਾਣੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸੱਪ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਛਪ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਨਾਗਿਨ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਸੱਪ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਗ-ਨਾਗਿਨ ਦੇ ਬਦਲੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਈ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੱਪ ਨੂੰ ਬਦਲਾ ਲੈਂਦੇ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਨਾਗ ਅਤੇ ਨਾਗਿਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਸੀ। ਉਹ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇੱਕ ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਨੇ ਨਾਗ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਨਾਗਿਨ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਨਾਗਿਨ ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡੰਗ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਦੀ ਤੜਪ-ਤੜਪ ਕੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਵਿਗਿਆਨ ਸੱਪ ਦੇ ਬਦਲੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਦੱਸਦਾ ਹੈ।
ਅੱਖ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰ ਬਣਨ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਸੱਚਾਈ
ਮਿਸ਼ਨ ਸਨੇਕ ਡੈਥ ਫ੍ਰੀ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਡਾ: ਅਸ਼ੀਸ਼ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨਾਗ-ਨਾਗਿਨ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਣ ਤੋਂ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੀ। ਡਾ: ਅਸ਼ੀਸ਼ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਗ ਜਾਂ ਨਾਗਿਨ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਚਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸਟੋਰ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਸੱਪ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮਨਘੜਤ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ ਹੈ।
ਮਰਨ ਵੇਲੇ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਨਾਗ
ਡਾ: ਅਸ਼ੀਸ਼ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਸੱਪਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। (ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਛੱਡੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਸਾਇਣਕ ਸੰਕੇਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ) ਸੱਪ ਦੇ ਬਦਲੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਸੱਪ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਜਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਰਨ ਵੇਲੇ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਹਾਹੁਕੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ ਸੱਪ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸੱਪ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਨੂੰ ਸੁੰਘ ਕੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਇੱਥੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਡਾ: ਅਸ਼ੀਸ਼ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੱਪ ਦੇ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਥੀ ਸੱਪ ਜਾਂ ਨਾਗਿਨ ਬੇਹੱਦ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਨਾਗਿਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਡੰਗ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਾਗਿਨ ਉਸ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਬੂਤ ਗਾਇਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਡਾ: ਅਸ਼ੀਸ਼ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨਾਗ ਜਾਂ ਨਾਗਿਨ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਦੱਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ | ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਫੇਰੋਮੌਂਸ ਘਟਨਾ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁੰਘ ਕੇ ਨਾਗ ਜਾਂ ਨਾਗਿਨ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।