ਵਿਨੇ ਲਾਲ/ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ
Afghanistan Crisis: ਅਜੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੀਤੇ, ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਸਬੰਧੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੇ 'ਮਾਹਰਾਂ' ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਤੋਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ 30 ਦਿਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਬੁਲ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਛੇ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਮਾਹਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕਾਬੁਲ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਿੱਚ 90 ਦਿਨ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਛੱਡਣ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਗੀਆਂ ਤਾਂ ਅਸ਼ਰਫ ਗਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ 6 ਤੋਂ 12 ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਡਿੱਗ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਹਰ ਤੇ ਜਨਤਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿੱਤਦੇ ਵੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਖੁਫੀਆ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਹੋਏ। ਸਭ ਤੋਂ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 8 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਦੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਵਿੱਚ ਜੋਅ ਬਿਡੇਨ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣ ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਸੀ -
ਸਵਾਲ : ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਾਲਿਬਾਨ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਹੈ? ਕੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਹੈ?
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ: ਨਹੀਂ, ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਸਵਾਲ: ਕਿਉਂ?
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ: ਕਿਉਂਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਕੋਲ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਫੌਜ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਕੋਲ ਹੈ। ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਵੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ, ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਤੇ ਅਣਗਿਣਤ 'ਮਾਹਰ' ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੇਲ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। 11 ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਵਰਲਡ ਟ੍ਰੇਡ ਸੈਂਟਰ ਤੇ ਪੈਂਟਾਗਨ ਦੇ ਹਮਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ 'ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ' ਹਮਲਾ ਸਮਝਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਇੱਥੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਖਾ ਖਾ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਮਾਸਟਰ ਮਾਈਂਡ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬੁਸ਼ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੱਕ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਜੇ ਲੋੜ ਪਈ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ੌਜੀ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਕੱਢ ਦੇਣਗੇ। ਬਦਲਾ ਯਿਸੂ ਦਾ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਭਾਵੇਂ 'ਨਿਆਂ', 'ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ' ਤੇ 'ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸਰਾਪ' ਵਰਗੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੇ ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਯੁੱਧ ਥੋਪਿਆ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ 'ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਈਚਾਰੇ' 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਖੂਨ ਦਾ ਪਿਆਸਾ ਹੈ।
1812 'ਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀਸੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਹਤ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ, ਜਦਕਿ ਸੋਵੀਅਤ ਸਾਮਰਾਜ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜੋ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦਵਾਨ ਅਕਸਰ "ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ 2001 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ। ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। ਬੀਤੀ ਸਵੇਰ (16 ਅਗਸਤ) ਬਿਡੇਨ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਨ 'ਤੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ "ਸੰਯੁਕਤ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਲੋਕਤੰਤਰ" ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕਦੇ ਵੀ ਸਾਡਾ ਟੀਚਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਿਡੇਨ ਭਾਵੇਂ ਜਿੰਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ, ਪਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ 'ਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ 'ਤੇ ਉੱਥੇ ਅੱਧੇ-ਅਧੂਰੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਗਾਤਾਰ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵੱਧ ਰਹੇ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਬੁਸ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਓਬਾਮਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਿਸ਼ਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਲਕਾਇਦਾ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣਾ ਅਤੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆ ਸਕੇ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਟੀਚਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਲੋਕਤੰਤਰ ਬਹੁਤ ਵਿਕਸਤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਬਾਇਡੇਨ ਦਾ ਕੱਲ੍ਹ ਦਾ ਬਿਆਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗਲਤ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਓਬਾਮਾ ਦੇ 'ਮੁੱਖ ਮਿਸ਼ਨ' ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਕੁਝ ਮੌਜੂਦਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਮਾਪਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਅੱਜ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਲਕਿ ਬਾਕੀ ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਵੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋਏ ਦਿ ਲਿਟਲ ਮੈਗਜ਼ੀਨ (ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ 2001 ਅੰਕ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: ਟੈਰੋਰਿਜ਼ਮ, ਇੰਕ : ਦੀ ਫੈਮਿਲੀ ਆਫ਼ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲਿਜ਼ਮਸ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ, ਸੋਵੀਅਤ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੈੜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਤੋਂ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਗੱਲ ਮੋਹਰ ਵਰਗੀ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਕਬਰਿਸਤਾਨ' ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਲਈ। ਪਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਖੁਦ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸਹੁੰ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਇੱਕ 'ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਕਬਰਸਤਾਨ' ਹੈ, ਅਮਰੀਕਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਦੇ ਵੀ ਬਹਿਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਚੋਣਵੇਂ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਸਖਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣਾ ਸਿਰਫ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਅਸਫਲਤਾ ਅਮਰੀਕਨਾਂ ਲਈ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਅਫਗਾਨ ਕਦੇ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਪਿਛਲੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੋਕ/ਸਮੂਹ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੇਮਜ਼ ਸਕੌਟ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮ ਤੋਂ ਦੇਸ਼-ਦੀ-ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼-ਘੱਟ-ਧਰਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਸੱਤਾ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਸੀਮਤ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਨ ਵੀਹ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਥੋਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ 'ਚ ਕਾਮਚਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਹੈ ਅਤੇ ਅਦਿੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਸਖ਼ਤ, ਮੋਟਾ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਅਭੇਦ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਉਹ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤਾਲਿਬਾਨ ਹੈ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਕ ਅਫਗਾਨ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਸੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਇੱਥੇ ਪਨਾਹ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਰਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਭੂਮੀਹੀਣ-ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਲਾਟ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਤਰਕ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਮਹਾਰਤ/ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ।
ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨੁਕਤਾ ਅਫਗਾਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀ ਅਖੌਤੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਪਾਠ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਸੱਜੇ ਹੋ, ਕੇਂਦਰੀ ਹੋ ਜਾਂ ਖੱਬੇ। ਹਰ ਕੋਈ ਅਫਗਾਨ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਕੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਂਗ ਡਿੱਗਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਂਟਨੀ ਬਲਿੰਕੇਨ ਲਗਾਤਾਰ ਅਫਗਾਨ ਫੌਜ ਦੀ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਾ ਬਚਾ ਪਾਉਣ ਦੀ ਨਾਕਾਮੀ 'ਤੇ ਬੋਲਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੂੰਘੀ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹੀ ਕਿ ਅਫਗਾਨ ਫੌਜ ਨੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੱਤੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਕੀਤੇ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਅਫਗਾਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਫੌਜੀ ਬਲ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ 'ਤੇ ਅਰਬਾਂ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਆਈਆਂ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਅੰਸ਼ਕ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਾਬੁਲ ਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ ਕੰਧਾਰ, ਮਜ਼ਾਰ-ਏ-ਸ਼ਰੀਫ ਅਤੇ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੀ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਚਲਾਉਣੀ ਪਈ ਸੀ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਥਾਨਕ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਛੋਟੇ ਝਗੜੇ ਜਾਂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਗੈਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਵਾਹਨ, ਹਥਿਆਰ, ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ, ਗ੍ਰਨੇਡ, ਮੋਰਟਾਰ, ਤੋਪਖਾਨੇ ਅਤੇ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।
ਅਫਗਾਨ ਫੌਜ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਲਿਬਾਨ ਕੋਲ ਹੁਣ ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ 200 ਲੜਾਕੂ ਜੈੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਹੈ। ਕੁਝ ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨਹੀਣਤਾ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਰਦੀਧਾਰੀ ਅਫਗਾਨ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਦਾ ਸੌਖਾ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣਦੇ ਸਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਦਲੀਲਾਂ ਬਹੁਤ ਢਿੱਲੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਕੀ ਹੈ ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਟਰੰਪ ਦੇ ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਵੱਲ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਅਫਗਾਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣਾ ਪਠਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ, ਜਿਸ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਈਫਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ। ਪਰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ 'ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ' ਅਫਗਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ?
ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸਿਪਾਹੀ ਔਸਤਨ 27 ਪੌਂਡ ਉਪਕਰਣ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ 70 ਪੌਂਡ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਅਫਗਾਨ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਰਾਈਫਲ ਅਤੇ ਕੁਝ ਗੋਲੀਆਂ ਮਿਲਣਗੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਅਫਗਾਨ ਯੋਧਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਅਫਗਾਨ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਹਾਸੋਹੀਣਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਬੋਝਲ ਅਤੇ ਆਲੂ ਦੀ ਬੋਰੀ ਵਰਗਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਥੋੜਾ ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਫਗਾਨ-ਪੁਰਸ਼ਾਂ 'ਨਾਗਰਿਕਾਂ' ਅਤੇ 'ਤਾਲਿਬਾਨ' ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਪਸ਼ਟ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਦੋਵੇਂ ਇੱਕੋ ਰਾਈਫਲ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ, ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਉਣਾ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ 'ਸਿਪਾਹੀਆਂ' ਦੇ ਵੇਸ਼ 'ਚ ਲਿਆਉਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖਦਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਜਾਣ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਿਕ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਓਨੀ ਹੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਾਣ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਤਕਨੀਕੀ ਭਰਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।
ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੱਸ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਫਗਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਵੇਂ ਜਿਹੜੇ ਵੀ ਮਤਭੇਦਾਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਫੌਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਅਤਿਕਥਨੀ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਅਫਗਾਨ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਦਾਸੀਨ ਸਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਖ਼ਾਸਕਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਜਿਨਸੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਤੇ ਯੂਐਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਭੇਦਭਾਵ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪੂਰਾ ਮਿਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਅਗਲੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਲਿਖਾਂਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਾਲਾਂਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਮੁੜ ਉੱਠਣਾ ਅਤੇ ਵਾਪਸੀ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਖਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪਿਆਰਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਇੱਛਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਚੋਟੀ 'ਲੋਕਤੰਤਰ' ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਇਹ ਵਾਪਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਕੌੜੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਗੰਭੀਰ ਪਰ ਬੇਮਿਸਾਲ ਤਣਾਅ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਦ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਲੋਕਤੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਕਟ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੀ ਤਸਵੀਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਜਾਵੇ। ਹਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅੱਜ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 'ਰਿਪਬਲਿਕਨਾਂ' ਦੇ ਆਪਣੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਹਨ। ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੇ ਕਿ ਕੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਇਸ ਅਸ਼ੁਭ ਦੀ ਪੂਰਵ-ਝਲਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਪਤਨ ਨੇੜੇ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Punjab Weather Update: ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਮੁੜ ਬਦਲੇਗਾ ਮੌਸਮ ਦਾ ਮਿਜਾਜ਼, ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਮੀਂਹ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ
ਪੰਜਾਬੀ ‘ਚ ਤਾਜ਼ਾ ਖਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਰੋ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ:
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.winit.starnews.hin
https://apps.apple.com/in/app/abp-live-news/id811114904