Fact Check: ਅੱਜਕਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਇੱਕ ਖਬਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਟਾਰ (*) ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਾਲਾ 500 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ 'ਤੇ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵੈਧਤਾ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਦੇ ਨੰਬਰ ਪੈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਨੰਬਰ ਵਾਲੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੇ 100 ਦੇ ਪੈਕੇਟ ਵਿੱਚ ਖਰਾਬ ਪ੍ਰਿੰਟ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੀਬੀਆਈ ਫੈਕਟ ਚੈਕ ਨੇ ਵੀ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਟਾਰ ਸਿੰਬਲ () ਵਾਲਾ ਨੋਟ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਫਰਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਘਬਰਾਓ ਨਾ, ਅਜਿਹੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਾਅਲੀ ਹਨ। ਦਸੰਬਰ 2016 ਤੋਂ RBI ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ₹500 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰ ਚਿੰਨ੍ਹ () ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਵਾਇਰਲ ਮੈਸੇਜ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ ?
"ਪਿਛਲੇ 2-3 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ * ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਾਲੇ ਇਹ 500 ਦੇ ਨੋਟ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇੰਡਸਇੰਡ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਹੈ, ਇਹ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਹੈ। ਗਾਹਕ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਨੋਟ ਸਵੇਰੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
Fact Check: 500 ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਹ ਨੋਟ ਨਕਲੀ ਹੈ, ਜਾਣੋ ਇਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ
ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸਟਾਰ ਮਾਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਟਾਰ ਮਾਰਕ ਅਜਿਹੇ ਨੋਟ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਥਾਂ ਗਲਤ ਛਾਪੇ ਹੋਏ ਨੋਟ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਅਣਵਰਤੀ ਨੋਟ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੀਰੀਅਲ ਨੰਬਰ ਵਾਲੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਸਟਾਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਾਲੇ ਨੋਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਾਲ 2006 ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਟਾਰ ਮਾਰਕ ਨੋਟ ਦੀ ਕਰੰਸੀ ਸਾਲ 2006 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਗ਼ਲਤ ਛਾਪੇ ਗਏ ਨੋਟ ਨੂੰ ਉਸੇ ਨੰਬਰ ਦੇ ਸਹੀ ਨੋਟ ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਵਾਂ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਬੈਚ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਟਾਰ ਮਾਰਕ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਜੋ ਖਰਾਬ ਹੋਏ ਨੋਟ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।