ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨ 'ਤੇ ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ (income tax) ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਿਕਰੀ (land sale) ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨ 'ਤੇ ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਣਾ ਗਲਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਭਾਵ ਖੇਤ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ (farm land) 'ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ 'ਚ ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ 'ਚ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ...
ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਫਾਰਮ ਲੈਂਡ
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜਾਣ ਲਓ ਕਿ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ (ਫਾਰਮ ਲੈਂਡ) ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪੇਂਡੂ ਅਰਥਾਤ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਰਥਾਤ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਖੇਤ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ।
ਕੀ ਕਹਿੰਦੈ ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਕਾਨੂੰਨ
ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਆਮਦਨ ਟੈਕਸ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 2 (14) ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੀ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਨਗਰ ਪਾਲਿਕਾ, ਨੋਟੀਫਾਈਡ ਏਰੀਆ ਕਮੇਟੀ, ਟਾਊਨ ਏਰੀਆ ਕਮੇਟੀ ਜਾਂ ਕੰਟੋਨਮੈਂਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਆਬਾਦੀ 10,000 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਆਮਦਨ ਕਰ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਜਾਂ ਛਾਉਣੀ ਬੋਰਡ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰ 1 ਲੱਖ ਤੱਕ ਹੈ, ਤਾਂ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਜੇ ਕਿਸੇ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਜਾਂ ਛਾਉਣੀ ਬੋਰਡ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਪਰ 10 ਲੱਖ ਤੱਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ 6 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚਲਾ ਖੇਤਰ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਜਾਂ ਛਾਉਣੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਤਾਂ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਸਿਰਫ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗਾ ਟੈਕਸ
ਜੇ ਤੁਹਾਡੀ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਦੱਸੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਕਰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੂੰਜੀ ਸੰਪਤੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੀ ਵਿਕਰੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪੂੰਜੀ ਲਾਭ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੀ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਰੇਂਜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਪੂੰਜੀ ਸੰਪਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮੁਨਾਫੇ 'ਤੇ ਪੂੰਜੀ ਲਾਭ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਇੰਝ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤੈਅ ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਦੀ ਦਰ
ਜੇ ਜ਼ਮੀਨ (ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ) ਨੂੰ 24 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਪੂੰਜੀ ਲਾਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇੰਡੈਕਸੇਸ਼ਨ ਲਾਭ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ 'ਤੇ 20 ਫੀਸਦੀ ਟੈਕਸ ਲੱਗੇਗਾ। 24 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਕਰੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਮੁਨਾਫੇ 'ਤੇ ਸ਼ਾਰਟ ਟਰਮ ਪੂੰਜੀ ਲਾਭ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਟੈਕਸ ਸਲੈਬ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂੰਜੀ ਲਾਭ ਦੀ ਰਕਮ 'ਤੇ ਟੈਕਸ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।