Flour price increased: ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਆਟੇ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦਰਮਿਆਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਸਮਾਨ ਛੂਹਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਆਟੇ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਚ 2 ਵਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ 'ਚ ਆਟਾ 38 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਵਿਕ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਪੈਕ 'ਚ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 45-55 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 'ਚ 40 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੱਕ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ 2022 'ਚ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਆਟੇ ਦੀ ਕੀਮਤ 25-27 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਪੈਕ ਬ੍ਰਾਂਡਿਡ ਆਟਾ 35 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿੱਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਰਾਮਦ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਣਕ ਅਤੇ ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਟੈਂਸ਼ਨ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਕਣਕ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ 'ਚ ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਕਿਉਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ -
ਕਣਕ ਦੇ ਭਾਅ ਵਧਣ ਦਾ ਕੀ ਅਸਰ?
- ਮੈਦਾ ਅਤੇ ਸੂਜੀ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਮਹਿੰਗਾਈ ਵੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰਸੋਈ ਦਾ ਬਜਟ ਖਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕਲਿਆਣ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਮੁਫ਼ਤ ਰਾਸ਼ਨ 'ਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਚੌਲ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਕਣਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਚ ਵਾਧੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ 'ਚ ਕਣਕ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਿਉਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਣਕ ਜਾਂ ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ, 3 ਕਾਰਨ...
- ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਉਤਪਾਦਨ 'ਚ ਕਮੀ
ਕਣਕ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਮੁੱਖ ਕਣਕ ਉਤਪਾਦਕ ਸੂਬੇ ਹਨ, ਪਰ ਮੌਸਮ 'ਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ 2021-22 'ਚ ਕਣਕ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਘਟਿਆ ਹੈ।
ਮਾਰਚ 2022 ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਪਿਛਲੇ 122 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰਮ ਰਿਹਾ। ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਰਚ 2022 'ਚ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਔਸਤ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ 33.10 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਔਸਤਨ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ 20.24 ਡਿਗਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਣਕ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ 129 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਘੱਟ ਕੇ 106 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਰਹਿ ਗਿਆ।
ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ ਪੀਟੀਆਈ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਦੇਵੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਖਰਾਬ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਰਗੇ ਸੂਬਿਆਂ 'ਚ ਕਣਕ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੌਣਾਪਣ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਕਣਕ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰੀਦ 'ਚ ਗਿਰਾਵਟ
ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਧਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਕਣਕ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰੀਦ 'ਚ ਆਈ ਗਿਰਾਵਟ ਹੈ। 2020-21 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ 43.3 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕਣਕ ਦੀ ਖਰੀਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ 2021-22 'ਚ 18 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਮਤਲਬ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ।
ਖੇਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪਿੱਛੇ 2 ਕਾਰਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। 1. ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 'ਚ ਕਮੀ 2. ਖਰੀਦ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਨਿਯਮ-ਕਾਨੂੰਨ। ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ - ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਣਕ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 23 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੀਬ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਪਰ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ 25-26 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਕਣਕ ਖਰੀਦੀ।
ਵਪਾਰੀ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਘਰ ਹੀ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਤੋਲ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕਣਕ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ।
ਉਹ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ - ਨੇਪਾਲ ਤੋਂ ਵਪਾਰੀ ਕਣਕ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਯੂਪੀ ਵਰਗੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਬਿਹਾਰ ਨੂੰ ਮੰਡੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨ ਸਕਦੇ ਹੋ।
- ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀ
ਫਰਵਰੀ 2022 'ਚ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿਚਕਾਰ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਕਣਕ ਦੀ ਬਰਾਮਦ 'ਤੇ ਰੋਕ ਲੱਗ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਣਕ ਵੇਚਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।
ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਣਕ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਲਈ 7 ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ 2021-2022 ਵਿੱਚ 7.3 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕਣਕ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 2020-21 ਵਿੱਚ 2.2 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ।
ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, "ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਗਲਤ ਨੀਤੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਉਤਪਾਦਨ 'ਚ 2.2 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ, ਫਿਰ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਰਾਮਦ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ।"
ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਣਕ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਅਦ 'ਚ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ 'ਚ ਬਰਾਮਦ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਸਮਾਚਾਰ ਏਜੰਸੀ ਪੀਟੀਆਈ ਮੁਤਾਬਕ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ 1 ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ 3 ਕਰੋੜ ਟਨ ਕਣਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਵੇਚੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਈ-ਟੈਂਡਰਿੰਗ ਵੀ ਮੰਗਵਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁੱਲ੍ਹੇ 'ਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 'ਚ 10 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਦੀ ਕਟੌਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਆਟੇ ਦੀ ਕੀਮਤ 30 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ 2023 'ਚ 9 ਸੂਬਿਆਂ 'ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਹਨ।