ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਚਾਨਕ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਲੋਨ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਮਾਰਕੀਟ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਸੋਨੇ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।
ਘਰੇਲੂ ਰੇਟਿੰਗ ਏਜੰਸੀ ICRA ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ 'ਚ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਈ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ICRA ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਮਾਰਕੀਟ ਇਸ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 10 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਮਾਰਕੀਟ ਦਾ ਆਕਾਰ ਮਾਰਚ 2027 ਤੱਕ 15 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
ICRA ਦਾ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਗਠਿਤ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਬਾਜ਼ਾਰ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਸੰਗਠਿਤ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਬੈਂਕਾਂ ਜਾਂ NBFC ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਸੋਨਾ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਕੇ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ ਸੋਨੇ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸਰਾਫਾ ਵਪਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਕੋਲ ਸੋਨਾ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਕੇ ਲਏ ਗਏ ਕਰਜ਼ੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ICRA ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੋਨੇ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਵੱਡੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਨਾ ਗਹਿਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਖੇਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਸੋਨੇ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੰਗਠਿਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, NBFCs ਰਿਟੇਲ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਤੋਂ ਮਦਦ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਹਨ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸੰਪਤੀ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬਦਲੇ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਜ਼ਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਆਜ ਦਰ ਘੱਟ ਹੈ ਤੇ ਲੋਨ ਦੀ ਰਕਮ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਲੋਨ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ, ਬੈਂਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੋਨਾ, ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਗੋਲਡ ਲੋਨ ਲੈਣਾ ਆਸਾਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਰਕਮ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁੱਲ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁੱਲ ਦਾ 75 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਕਰਜ਼ੇ ਵਜੋਂ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।