Railway Track : ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਸੰਸਥਾ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਧੀਨ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਰੇਲ-ਗੱਡੀ ਜਾਂ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਉੱਠਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ 'ਤੇ ਇਹ ਤਿੱਖੇ-ਕੰਕਰੀਟ ਦੇ ਪੱਥਰ ਕਿਉਂ ਹਨ? ਜੇਕਰ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅੱਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਵਾਬ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੱਥਰ ਰੱਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ : ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੀ ਖੋਜ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਪਟੜੀਆਂ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਰੱਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਟ੍ਰੈਕ 'ਚ ਬੈਲੇਸਟ ਵਿਛਾਉਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ।
ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਕਾਂ 'ਤੇ ਸਲੀਪਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ? ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਕ ਜਿੰਨਾ ਸਾਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਓਨਾ ਸਾਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਥਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਤੁਸੀਂ ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ 'ਤੇ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਪੱਟਰੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਖੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀ ਪਟੜੀ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਲੀਪਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਲੀਪਰਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਟ੍ਰੈਕ 'ਤੇ ਬਲ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਭਾਰ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਬੱਧ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤਿੱਖੇ ਪੱਥਰ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ।
ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਕ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ (Stones on railway tracks) : ਜਦੋਂ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਪਟੜੀ 'ਤੇ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਤਿੱਖੇ ਪੱਥਰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਟਰੇਨ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਟ੍ਰੈਕ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਪੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਭਾਵ ਸਲੀਪਰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਰੇਲ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਖਤਰਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਟ੍ਰੈਕ ਸਟੋਨ ਕੰਕਰੀਟ ਦੇ ਸਲੀਪਰਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਚੱਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਇਸ ਨੂੰ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ (Second reason:) : ਜਦੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰੇਲਵੇ ਤੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਲਾ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਾਈਬ੍ਰੇਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਟ੍ਰੈਕ ਸਟੋਨ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਈਬ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਟਰੈਕ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਲੀਪਰਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ।
ਤੀਜਾ ਕਾਰਨ (Third reason:): ਤੀਜਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਕ 'ਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਟਰੇਨ ਦੇ ਟ੍ਰੈਕ 'ਤੇ ਦਰੱਖਤ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਉਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਟਰੇਨ ਦੀ ਰਫਤਾਰ 'ਚ ਕਾਫੀ ਦਿੱਕਤਾਂ ਆ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ ਦੇ ਪੱਥਰ ਤਿੱਖੇ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?
ਜੇ ਇਹ ਪੱਥਰ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਪਏ ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਂਗ ਮੁਲਾਇਮ, ਗੋਲ ਕੰਕਰ ਹੋਣ ਤਾਂ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੀ ਘੱਟ ਰਫ਼ਤਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਉਹ ਪੱਟੜੀ ਤੋਂ ਹਟ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਟ੍ਰੈਕ ਲਈ ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ 'ਤੇ ਤਿੱਖੇ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ ਦੇ ਪੱਥਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?
ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਟਰੈਕ ਬੈਲੇਸਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗ੍ਰੇਨਾਈਟ, ਟ੍ਰੈਪ ਰਾਕ, ਕੁਆਰਟਜ਼ਾਈਟ, ਡੋਲੋਮਾਈਟ ਜਾਂ ਚੂਨੇ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।