Fertility Rate Decrease: ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਜਣਨ ਦਰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜਣਨ ਦਰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਟਿਸਟਿਕਸ ਆਫਿਸ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 2022 ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਜਣਨ ਦਰ 0.78 ਸੀ, ਜੋ 2023 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੇ 0.72 ਹੋ ਗਈ। ਜਣਨ ਦਰ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਔਸਤ ਸੰਖਿਆ।
ਜਣਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਰੁਝਾਨ ਚੀਨ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ ਚੀਨ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਕਿਉਂ ਡਿੱਗ ਰਹੀ ਹੈ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਡਿੱਗ ਰਹੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਹੈ?
ਚੀਨ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ?
ਤਾਜ਼ਾ ਅੰਕੜੇ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਰਹੇ ਜਾਪਾਨ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਹਨ। ਇਹ ਦਰ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਠਵੇਂ ਸਾਲ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ, ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ 758,631 ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ 2022 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 5.1 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਾਨ 'ਚ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦੀ ਵੀ ਇਹੀ ਹਾਲਤ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2022 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1.4118 ਬਿਲੀਅਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2021 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 8,50,000 ਘੱਟ ਸੀ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮ ਦਰ ਕਿੰਨੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਨਮ ਦਰ ਸਿਰਫ਼ 6.77 ਹੈ।
ਨੈਸ਼ਨਲ ਫੈਮਿਲੀ ਹੈਲਥ ਸਰਵੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੁਲ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ 2.2 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 2.0 ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਸਿਰਫ 5 ਰਾਜ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦਰ 2.0 ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ, ਮੇਘਾਲਿਆ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਮਨੀਪੁਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜਣਨ ਦਰ ਕਿਉਂ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ? (Why is birth rate Decreasing?)
ਆਓ ਹੁਣ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਜਨਮ ਦਰ ਕਿਉਂ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕੋਈ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਉਹ ਸੁਤੰਤਰ ਫੈਸਲੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਕਦੋਂ ਮਾਂ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਮੌਕੇ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਧਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੇ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦਾ ਦਬਾਅ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਖੁਰਾਕ, ਭਾਰ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਵਰਗੇ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਕ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ, ਵੱਡੀ ਉਮਰ 'ਚ ਮਾਂ ਬਣਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ, ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਵਧਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਲਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਕੈਫੀਨ ਆਦਿ ਵੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਰੀਅਰ ਵੱਲ ਹੈ। ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਨਿਯੋਜਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਈ ਕਾਰਕ ਜਣਨ ਦਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਡਿੱਗਦੀ ਜਣਨ ਦਰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਹੈ ਜੋ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਜਣਨ ਦਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਦਿਖਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਵਾਧੂ ਬੋਝ ਪਵੇਗਾ।
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟੇਗੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ। ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਲਿਆਉਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਲਾਗਤ ਵਧੇਗੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉੱਚੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਣ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਪਵੇਗਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੋਵੇਗੀ।