ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕਿਸਾਨ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਲਵੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਨਿੰਬੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ‘ਚ ਸੋਇਆਬੀਨ, ਦਾਲਾਂ ਤੇ ਰਬੀ ‘ਚ ਕਣਕ, ਚਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਇੰਟੀਗ੍ਰੇਟਿਡ ਫਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲੱਗੇ ਹਨ।
ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨ, ਜੋ 10 ਤੋਂ 15 ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ, ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਲਈ ਸਮਾਰਟ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਨਿੰਬੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਚਾਰ ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿੰਬੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ‘ਤੇ ਔਸਤ 7 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ, ਕਿਸ਼ੋਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ
