Indian Political Parties Presidents: ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਜਪਾ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ 24 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਭਾਜਪਾ 'ਚ 9 ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਦਲੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ 'ਚ 2017-19 ਦੇ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ 1998 ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਕਮਾਨ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਹੈ।
2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅੰਤਰਿਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਲਈ ਚੋਣਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਜਪਾ ਨੇ 24 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਕਿੰਨੇ ਬਦਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ
ਭਾਜਪਾ ਨੇ 1998 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਉਹ ਹਨ, ਕੁਸ਼ਾਭਾਊ ਠਾਕਰੇ (1998-2000), ਬੰਗਾਰੂ ਲਕਸ਼ਮਣ (2000-01), ਜਨਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਮੂਰਤੀ (2001-02), ਐਮ ਵੈਂਕਈਆ ਨਾਇਡੂ (2002-04), ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ (2004)। ), ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ (2005-09), ਨਿਤਿਨ ਗਡਕਰੀ (2009-13), ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ (2013-14), ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ (2014-19) ਅਤੇ ਜੇਪੀ ਨੱਡਾ, ਜੋ 2020 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਦੋ ਵਾਰ ਭਾਜਪਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹਾਲਤ
ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 4 ਅਕਤੂਬਰ 1992 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2014 ਤੱਕ ਇਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। 2014 ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਯੂਪੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ ਨੂੰ 2017 ਅਤੇ ਹੁਣ 2022 ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵੀਰਵਾਰ (29 ਸਤੰਬਰ) ਨੂੰ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨ ਦੌਰਾਨ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ ਨੂੰ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।
ਬਸਪਾ ਦੇ ਹਾਲੇ ਤੱਕ 2 ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ
ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ 18 ਸਤੰਬਰ 2003 ਤੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। 2003 ਵਿੱਚ, ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਦੇ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਯੂਪੀ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਾਇਆਵਤੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਸਪਾ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ। 27 ਅਗਸਤ 2006 ਨੂੰ ਉਹ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ। 2006 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 28 ਅਗਸਤ 2019 ਨੂੰ, ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਇਆਵਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚੋਟੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਾਇਆਵਤੀ ਬਸਪਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।
ਆਰਜੇਡੀ ਦੇ ਸਿਖਰਲੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਲਾਲੂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 5 ਜੁਲਾਈ 1997 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਚੋਣਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਫਾਰਮ ਨਹੀਂ ਭਰਿਆ। ਇਸ ਵਾਰ ਉਹ 12ਵੀਂ ਵਾਰ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਬੁੱਧਵਾਰ (28 ਸਤੰਬਰ) ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਦਾਖਲ ਕੀਤੀ। ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਰਸਮੀ ਐਲਾਨ 10 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੀ ਚੋਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਦੋਸ਼
ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇਗਾ, ਕਮਾਨ ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਰਹੇਗੀ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਟੌਮ ਵਡਾਕਨ ਨੇ ਬੀਤੀ 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਚਾਹੇ ਗਹਿਲੋਤ ਜਾਂ ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਠਪੁਤਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਪਿੱਛੇ ਤੋਂ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲਣਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਸ਼ੋਕ ਗਹਿਲੋਤ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਪਲਟਵਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਗਹਿਲੋਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ, ਸੀਤਾਰਾਮ ਕੇਸਰੀ ਅਤੇ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਰਾਹੀਂ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕਦੇ ਭਾਜਪਾ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ? ਕਾਂਗਰਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਜਪਾ ਕਈ ਹੋਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਵਾਦੀ ਦੱਸ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਾਜਪਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਿਵੇਂ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਭਾਜਪਾ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਇਲੈਕਟੋਰਲ ਕਾਲਜ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਲੈਕਟੋਰਲ ਕਾਲਜ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕੌਂਸਲਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੇ ਚੋਣਕਾਰ ਕਾਲਜ ਦੇ 20 ਮੈਂਬਰ ਮਿਲ ਕੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਚਾਰ ਵਾਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਰਿਹਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 15 ਸਾਲ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਜਵੀਜ਼ਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪੰਜ ਅਜਿਹੇ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਨਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੋਣ ਇੰਚਾਰਜ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚੋਣ ਇੰਚਾਰਜ ਮੰਡਲ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।