Covid-19: ਕੀ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਔਸਤ ਉਮਰ 2 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ? ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਾਰੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਜਰਨਲ ਸਾਇੰਸ ਐਡਵਾਂਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਅਪੁਸ਼ਟ ਅਤੇ ਅਸਵੀਕਾਰਨਯੋਗ ਅਨੁਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕੁਝ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਇਆ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿਹਤ ਸਰਵੇਖਣ-5 ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਮਿਆਰੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਖਾਮੀਆਂ ਹਨ।
ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਬਿਆਨ 'ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, 'ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਦਰਮਿਆਨ NFHS 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਉਪ ਸਮੂਹ 'ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2020 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ 2019 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਇਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ NFHS ਨਮੂਨਾ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿਚ 14 ਰਾਜਾਂ ਦੇ 23 ਫੀਸਦੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਲਤੀ ਕਿੱਥੇ ਹੋਈ ਸੀ, ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਚੋਣ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦੂਜੀ ਖਾਮੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਿਵਲ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਸੀਆਰਐਸ) ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ ਅਤੇ 99 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ 2019 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2020 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ 4.74 ਲੱਖ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2018 ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂ ਦੀਆਂ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 4.86 ਲੱਖ ਅਤੇ 6.90 ਲੱਖ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਇੰਸ ਐਡਵਾਂਸ ਸਟੱਡੀ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2020 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 11.9 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਮੌਤ ਦਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਹੈ।