ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ 'ਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ 'ਤੇ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਜੇ ਆਰਥਿਕਤਾ 'ਚ ਕੋਈ ਉਛਾਲ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਨਵੀਂਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਕੀਟ ਰਿਸਰਚ ਕੰਪਨੀ ਇਪਸੋਸ ਵੱਲੋਂ ਹਾਲ ਹੀ 'ਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਵੇ 'What worries the world' ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ 46 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨਵੰਬਰ 'ਚ ਸ਼ਹਿਰੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2020 'ਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਕਿਹੜੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸਿਹਤ:
ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸਦਾਨੰਦ ਗੌੜਾ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ 'ਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਤੱਕ ਭਾਰਤ 'ਚ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਖੇਤਰ 'ਚ ਚਾਰ ਕਰੋੜ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2022 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਉਦਯੋਗ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਧੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 2025 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਮੈਡੀਕਲ ਯੰਤਰਾਂ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਧ ਕੇ 50 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 20 ਮੈਡੀਕਲ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੇਲੀਜੈਂਸ:
ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਨਕਲੀ ਖੁਫੀਆ ਖੇਤਰ 'ਚ ਪੰਜ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਲਈ ਭਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਤਪਾਦਨ, ਵੰਡ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਧਣਗੇ। ਨਿਪੋ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ਦੇ 78 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 2020 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੈਰੀਅਰ ਪੱਖੋਂ ਵਧੀਆ ਰਹੇਗਾ।
ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਭਾਰਤ ਯੋਜਨਾ:
ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਸਿਹਤ ਬੀਮਾ ਯੋਜਨਾ, ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏਗੀ। ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਇੱਕ ਲੱਖ ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ 'ਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ 'ਚ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤਨਖਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਅਹੁਦਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾਕਟਰ, ਨਰਸਾਂ, ਸਟਾਫ, ਟੈਕਨੀਸ਼ੀਅਨ ਵੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।
ਐਮਐਸਐਮਈ:
ਮਾਈਕਰੋ, ਲਘੂ ਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉੱਦਮ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐਮਐਸਐਮਈ) ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨੋਮੁਰਾ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਐਮਐਸਐਮਈ ਦੇ ਵਿਕਾਸ 'ਚ ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਖੇਤਰ:
ਵਿਸ਼ਵ 'ਚ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਯੋਗ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਮੁਬਾਬਕ ਭਾਰਤ ਟੂਰਿਜ਼ਮ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਗਰੀਬ ਹਨ। ਭਾਰਤ 'ਚ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਨਾਲ ਕਰੀਬ 8.21 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਖੇਤੀ ਸੈਕਟਰ:
ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ 2024 ਤੱਕ 90 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਐਗਰੀਟੈਕ ਸੈਕਟਰ ਕਾਫ਼ੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਚਰ 'ਚ 450 ਨਵੇਂ ਸਟਾਰਟਅਪ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ 'ਚ ਹਰ 9ਵੀਂ ਐਗਰੀਟੈਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਬਾਬਕ ਭਾਰਤ 'ਚ ਐਗਰੀਟੈਕ ਸਟਾਰਟਅਪ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 25% ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ 'ਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ:
ਗਲੋਬਲ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 2020 ਵਿੱਚ ਵਧ ਕੇ 6.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਜਦੋਂ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਸੈਕਟਰਾਂ ਵਿਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਧਣਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ 'ਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਆਈਟੀ ਅਤੇ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਖੇਤਰ 'ਚ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣਗੇ।