Hindu Rashtra Controversy: ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ - ਹਿੰਦੂ + ਸਥਾਨ। ਮਤਲਬ ਉਹ ਥਾਂ ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਦੂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਜਾਂ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਿੰਦੂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਦੂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੈ। ਇਸ ਟੈਗ ਦਾ ਕੋਈ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ 'ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ' ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਫੜਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਕਿਉਂ ਹੈ ਚਰਚਾ 'ਚ ?
ਇਸ ਵੇਲੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ 'ਚ ਸੁਰਖੀਆਂ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਧਾਮ ਦੇ ਪੀਠਾਧੀਸ਼ਵਰ ਧੀਰੇਂਦਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੱਤ ਰੋਜ਼ਾ ਯੱਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ 'ਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ਹਨ। ਧੀਰੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ "ਭਾਰਤ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣੇਗਾ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੈ।"
ਧੀਰੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਥਿਤ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹਿੰਦੂ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਯੋਗੀ ਆਦਿਤਿਆਨਾਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੀ, ਹੈ ਅਤੇ ਰਹੇਗਾ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਰਮ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭੋਪਾਲ ਦੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸਾਧਵੀ ਪ੍ਰਗਿਆ ਸਿੰਘ ਠਾਕੁਰ ਨੇ ਵਕਫ਼ ਬੋਰਡ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਾਧਦੇ ਹੋਏ ਸਨਾਤਨ ਬੋਰਡ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਰਮ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਧੜੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਆਈਐਮਆਈਐਮ ਦੇ ਸੰਸਦ ਅਸਦੁਦੀਨ ਓਵੈਸੀ ਅਕਸਰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਓਵੈਸੀ ਮੁਤਾਬਕ ਜੇਕਰ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਕੀ ਬਣੇਗਾ, ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਚੁੱਪ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
'ਦੇਸ਼' ਅਤੇ 'ਰਾਸ਼ਟਰ' ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
‘ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਦੇਸ਼’ ਅਤੇ ‘ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਵਿਚਲਾ ਫਰਕ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਤਲਬ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਆਪਣੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਇਕ ਧਾਗੇ ਵਿਚ ਬੱਝ ਗਿਆ, ਫਿਰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋ ਗਏ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲਹਿਰ' ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਦਾ ਗਠਨ.
ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ?
ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ। ਕੁਝ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਉਪਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਈ ਇਸ ਲਈ 'ਹਿੰਦੂਤਵ' ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਵਿਨਾਇਕ ਦਾਮੋਦਰ ਸਾਵਰਕਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਸਾਵਰਕਰ ਨੇ ਹਿੰਦੂਤਵ 'ਤੇ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ - ਇਕ 'ਹਿੰਦੂਤਵ: ਹਿੰਦੂ ਕੌਣ ਹਨ' ਅਤੇ ਦੂਜੀ 'ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ'। ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫਲਸਫੇ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਸਾਵਰਕਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੂ ਹੀ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਈਸਾਈਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵੱਖਰੀ ਕੌਮ, ਨਸਲ ਜਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਆਰਐਸਐਸ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਗਠਨ ਆਪਣੀ ਸਥਾਪਨਾ (1925) ਤੋਂ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਈ ਦੱਖਣਪੰਥੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਜਾਂ ਹਿੰਦੂਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਅਕਸਰ ਜ਼ੋਰ ਫੜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਸੰਵਿਧਾਨ?
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਬਦ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 25 (2ਬੀ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਅਤੇ ਵਰਗਾਂ (ਵੱਡੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ) ਲਈ "ਸਮਾਜਿਕ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ" ਜਨਤਕ ਚਰਿੱਤਰ ਵਾਲੇ "ਹਿੰਦੂ" ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ (ਪ੍ਰਬੰਧ) ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ 1976 'ਚ ਸੰਵਿਧਾਨ 'ਚ 42ਵੀਂ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ 'ਚ 'ਸੈਕੂਲਰ' ਸ਼ਬਦ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਥ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਾਰਗ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਿਸੇ ਮੱਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ।