Election System in India :ਚੋਣ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। ਚੋਣਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ ਲਈ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਜਾਂ ਈਵੀਐਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਧੁਰਾ ਚੋਣ ਹੈ। ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਚੁਣਨ ਲਈ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਤੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚੋਣਾਂ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਨਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੀ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ (ਅਸੈਂਬਲੀ) ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਚੁਣੇ ਗਏ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਮੌਤ ਜਾਂ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਕਾਰਨ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹਲਕੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ "ਉਪ-ਚੋਣ" ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਹੈ।
ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਚੋਣਾਂ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ- ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਾਲਗ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੋਟ ਪਾਕੇ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਬਾਲਗ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। "ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ," ਉਹਨਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ, ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਨ ਤੱਕ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ, ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ 543 ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ- ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਲੜਕੇ ਵੋਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਬਾਲਗ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ "ਮੈਂਬਰ ਆਫ਼ ਲੈਜਿਸਲੇਟਿਵ ਅਸੈਂਬਲੀ" (ਐਮਐਲਏ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਜਾਂ ਰਾਜਪਾਲ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਨ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜ ਸਭਾ (ਉੱਪਰ ਸਦਨ) ਚੋਣਾਂ - ਰਾਜ ਸਭਾ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦਾ ਉਪਰਲਾ ਸਦਨ ਹੈ। ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਲਾ, ਸਾਹਿਤ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ 12 ਤੱਕ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਸਭਾ ਹਰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਚੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਬਿੱਲ ਦੇ ਐਕਟ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੂਜੀ-ਪੱਧਰੀ ਸਮੀਖਿਆ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ
"ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ" ਸ਼ਬਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ, ਅਤੇ ਵੋਟਰਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਚੁਣੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਵੋਟਰ ਫਿਰ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਸ ਉਮੀਦਵਾਰ ਲਈ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਉਹ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਸੂਚੀ ਅਤੇ ਮਤਦਾਨ ਦੀ ਮਿਤੀ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣੇ ਵੋਟਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਚੋਣ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ ਉਹ ਸਮਾਂ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਚੋਣ-ਸਬੰਧਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹਿਸਾਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।