History Of IAF: ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ (IAF) ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਚੌਥੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਿਵਸ 8 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਲ ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ 90ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਪਰੇਡ ਅਤੇ ਫਲਾਈ ਪਾਸਟ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਸੁਖਨਾ ਝੀਲ 'ਤੇ ਸਿੰਗਲ ਇੰਜਣ ਵਾਲੇ ਮਿਗ-21 ਸਮੇਤ ਲਗਭਗ 80 ਜਹਾਜ਼ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਗੇ। ਆਓ ਹੁਣ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ।


ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ 90 ਸਾਲ
ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ 8 ਅਕਤੂਬਰ 1932 ਨੂੰ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਡਾਣ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 1933 ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ, ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਸੈਨਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਜ਼ੀਰਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਆਈਏਐਫ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਇਆ। ਆਈਏਐਫ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰੱਖਿਆ ਬਲ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਰਾਇਲ ਇੰਡੀਅਨ ਏਅਰ ਫੋਰਸ (RIAF) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।


1 ਜੁਲਾਈ 2017 ਤੱਕ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਕੋਲ 12,550 ਅਧਿਕਾਰੀ (146 ਦੇ ਨਾਲ 12,404 ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ) ਅਤੇ 142,529 ਏਅਰਮੈਨ (15,357 ਦੇ ਨਾਲ 127,172 ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ) ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੰਖਿਆ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ, ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ। IAF ਕਈ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਿਹਾ ਹੈ: ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ, ਚੀਨ-ਭਾਰਤੀ ਯੁੱਧ, ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ, ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ, ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ, ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਯੁੱਧ, ਕਾਂਗੋ ਸੰਕਟ, ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪੂਮਲਾਈ, ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪਵਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ।



IAF ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ
Dassault Rafale: ਇਸ ਸਮੇਂ 36 ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਰਾਫੇਲ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੰਗੀ ਤਾਕਤ ਹੋਰ ਵਧ ਗਈ। ਰਾਫੇਲ ਮੀਟਿਓਰ ਅਤੇ ਹੈਮਰ ਵਰਗੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ। ਮਲਟੀਰੋਲ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਟਵਿਨ-ਇੰਜਣ (ਟੋਇਨ) ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਯਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਰਾਫੇਲ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਜਹਾਜ਼, ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਜਾਂ ਡਰੋਨ ਕਈ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰਕੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਰਾਫੇਲ ਨੂੰ ਮਲਟੀ ਰੋਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।


Sukhoi Su-30 MKI: 2016 ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ 40 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੁਖੋਈ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮੋਸ ਦੇ ਏਅਰ-ਸਮਰੱਥ ਵੇਰੀਐਂਟ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਆਈਏਐਫ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ 'ਸਟੈਂਡ-ਆਫ ਰੇਂਜ' ਤੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੀਚੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।


Mikoyan MiG-29: ਮਿਗ-29, ਜੋ ਕਿ ਫਾਲਕਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਹਵਾਈ ਉੱਤਮਤਾ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ, ਜੋ ਸੁਖੋਈ-30MKI ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ 69 ਮਿਗ-29 ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਰੇ ਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਮਿਗ-29UPG ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।


Dassault Mirage 2000: ਮਿਰਾਜ 2000 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਵਜਰਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। IAF ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ 49 Mirage 2000H ਅਤੇ 8 Mirage 2000 TH ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਖਾਸ ਸੋਧਾਂ ਦੇ ਨਾਲ Mirage 2000-5 Mk 2 ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਪਗਰੇਡ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ 2 Mirage 2000-5 Mk 2 ਮਾਰਚ 2015 ਹੁਣ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹਨ।


HAL Tejas: IAF ਮਿਗ-21 ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਮਿਤ HAL ਤੇਜਸ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਤੇਜਸ ਆਈਏਐਫ ਯੂਨਿਟ, ਨੰਬਰ 45 ਸਕੁਐਡਰਨ ਆਈਏਐਫ ਫਲਾਇੰਗ ਡੈਗਰਸ 1 ਜੁਲਾਈ 2016 ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 27 ਮਈ 2020 ਨੂੰ, ਨੰਬਰ 18 ਸਕੁਐਡਰਨ ਆਈਏਐਫ "ਫਲਾਇੰਗ ਬੁਲੇਟਸ" ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 2021 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ 123 ਤੇਜਸ ਆਰਡਰ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 40 ਮਾਰਕ 1, 73 ਸਿੰਗਲ-ਸੀਟ ਮਾਰਕ 1 ਏਏ ਅਤੇ 10 ਦੋ-ਸੀਟ ਮਾਰਕ 1 ਟ੍ਰੇਨਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।