ISRO Report on Glaciers Melting: ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਰਮੌਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਲਵਾਯੂ ਵੰਡਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੈ। ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਠੰਡੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਜਲਵਾਯੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ (ISRO) ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹਿਮਾਲਿਆ ਨੂੰ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਟਿੱਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਤੀਜਾ ਧਰੁਵ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕਾਰਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਇਹ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸਰੋ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਇਮੇਜਰੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਦਰ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਹ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਜਲ ਸਰੋਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜਾਂ 'ਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਝੀਲ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਝੀਲਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵ, ਕਈ ਵਾਰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਫਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੀਵੇਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਨਤੀਜੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Deepfakes: ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 'ਚ AI ਦੀ ਹੋਈ ਐਂਟਰੀ, ਵੱਡੇ ਖਤਰੇ ਦਾ ਅਲਰਟ, ਕਿਹੜੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗਾ ਨੁਕਸਾਨ ?
ਇਸਰੋ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 1984 ਤੋਂ 2023 ਤੱਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦਾ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਡੇਟਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2016-17 ਵਿੱਚ ਦਰਿਆ ਦੀਆਂ ਘਾਟੀਆਂ ਵਿੱਚ 10 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੁੱਲ 2,431 ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਸਨ। 1984 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ 676 ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 130 ਝੀਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 65 ਸਿੰਧੂ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ, ਸੱਤ ਗੰਗਾ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 58 ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਇਸਰੋ ਦੀ ਅਧਿਐਨ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਝੀਲਾਂ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। 601 ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਦਸ ਝੀਲਾਂ ਡੇਢ ਤੋਂ ਦੋ ਗੁਣਾ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 65 ਝੀਲਾਂ ਡੇਢ ਗੁਣਾ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 4,000-5,000 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਲਗਭਗ 314 ਝੀਲਾਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ 5,000 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ 296 ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਹਨ।
ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲਦੇ ਹਨ, ਬਣੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਪਸਾਰ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਟਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਫਟਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਹੜ੍ਹ ਆਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Weather Update: ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣਾ 'ਚ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਕਰਨਗੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ, ਦਿੱਲੀ ਝੱਲੇਗੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਮਾਰ, ਮੌਸਮ ਬਾਰੇ IMD ਅਪਡੇਟ