ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸੇਵਾ ਲਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਨਾਮ ਜੋ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਉਹ ਸੀ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਕਾਜ਼ੀ ਸੱਜਾਦ ਅਲੀ ਜ਼ਹੀਰ ਦਾ, ਜੋ ਕਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਿਪਾਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਹੈ।
ਇਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਸਬਰ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਜ਼ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 1971 ਦੀ ਜੰਗ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ, ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਇਹ ਮਾਰਚ 1971 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਸੈਕਟਰ 'ਚ ਤਾਇਨਾਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦਾ 20 ਸਾਲਾ ਜਵਾਨ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਸਮੇਂ ਫੜਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚ 20 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਨਕਸ਼ੇ ਮਿਲੇ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜਾਸੂਸ ਸਮਝ ਕੇ ਕਈ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਹੀ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਕਾਜ਼ੀ ਸੱਜਾਦ ਅਲੀ ਜ਼ਹੀਰ ਹੈ। ਉਹ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਉਥੋਂ ਭੱਜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਖੁਫੀਆ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਜਾਇਜ਼ ਸੀ।
ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਾਜ਼ੀ ਸੱਜਾਦ ਅਲੀ ਜ਼ਹੀਰ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਬਾਹਿਨੀ ਦੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਮੁਕਤੀ ਬਾਹਿਨੀ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਸੈਨਿਕ, ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਛੇੜਿਆ ਸੀ। ਕਾਜ਼ੀ ਜ਼ਹੀਰ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਕਤੀ ਬਾਹਿਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚਕਾਰ ਤਾਲਮੇਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ 1971 ਦੀ ਜੰਗ 'ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਗੋਡੇ ਟੇਕਣੇ ਪਏ।
10 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਕਾਜ਼ੀ ਸੱਜਾਦ ਅਲੀ ਜ਼ਹੀਰ ਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
"ਜਿਨਾਹ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ"
ਕਰਨਲ ਜ਼ਹੀਰ 1969 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਆਰਟਿਲਰੀ ਕੋਰ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ। ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਜਿਨਾਹ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਮਿਲਣਗੇ, ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਹੀ ਮਿਲਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਵਾਲਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਸਾਨੂੰ ਵਾਅਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਨੌਕਰਾਂ ਵਰਗਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।"
ਕਰਨਲ ਜ਼ਹੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਵਾਲਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 'ਦਿ ਹਿੰਦੂ' ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਸੀ। ਜਿਹੜੇ ਫੌਜੀ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਸੂਸੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਬੋਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।"
ਇਕ ਹੋਰ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਚ ਕਰਨਲ ਜ਼ਹੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਹਨ - ਮੈਂ, ਮੈਂ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਮੈਂ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਜੰਮੂ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਕਰਗਾਹ ਸੜਕ 'ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਗਸ਼ਤ ਵਾਲਾ ਰਸਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਆਇਆ।"
ਉਹ ਅੱਗੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਸੀਮਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ (ਬੀਐਸਐਫ) ਨੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਿਓਂ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਖਾਈ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿ ਸਕੇ।