Mohali News: ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਮੁਹਾਲੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ, ਦਾ ਪਿੰਡ ਸੋਹਾਣਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸੋਹਾਣੇ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨ ਹੋਲੀ ਪਰੰਪਰਾ ਲਈ ਵੀ ਬਦਨਾਮ ਵੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਉਲਟ ਸੋਹਾਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ, ਪਿੰਜਰ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਰਾਖ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ "ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਦੀ" ਹੋਲੀ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਸੰਘਣੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪਿੰਡ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੋਲੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਰਾਤ ਪਹਿਲਾਂ ਇਥੋਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਿੰਜਰ ਲਟਕਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਡੀਆਂ, ਖੋਪੜੀਆਂ ਅਤੇ ਸੜੇ ਹੋਏ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖਤਰਨਾਕ ਮਾਹੌਲ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਲੋਕ ਇਸ ਤੋਂ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਹ ਮਨੋਰੰਜਨ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਬੁਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।"
ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੇ ਸਾਂਝੇ
ਪਿੰਡ ਦੇ 80 ਸਾਲਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਹਾਣਾ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੀ। ਨੇੜਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹੋਲੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਾਨ ਲੈਕੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਬੰਦ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਸੁਆਹ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸੁਣੀ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਈ: “ਸੋਹਾਣਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਸ਼ਰਾਪ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਰਾਪ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪਿੰਜਰ ਲਟਕਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਰਸੋਈ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਸੁਆਹ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਤੋਂ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਸੁਆਹ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਸਾਬਕਾ ਕੌਂਸਲਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਰੋਡਾ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੋਹਾਣਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੋਲੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਫੈਲ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਖੋਪੜੀਆਂ ਲਟਕਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।
ਮੌਜੂਦਾ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲਰ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬੈਦਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 2008 ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਮਨਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਲੋਪ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। "ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।"
ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਨਿਵਾਸੀ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, “ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕੰਕਾਲ ਲਟਕਾਉਣ ਨਾਲ ਬੁਰੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਇਹ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।”
ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਿਵਾਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਾਣਾ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, “ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 18 ਤੋਂ 32 ਸਾਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਅਜੇ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਾਂ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ, “ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਹਾਣਾ ਡੇਅਰੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਸੀ। ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਜਰ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੁਆਹ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।” ਸੋਹਾਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਬੈਦਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਮੇਰੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
ਉਸ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, “ਪਹਿਲਾਂ, ਲੋਕ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਤੋਂ ਰਾਖ ਇਕੱਠੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ 'ਤੇ ਮਲਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀਵਰੇਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਹੁਣ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ।” ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਅਸ਼ੋਕ ਵਰਮਾ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਇਸਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੋਲੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮਨਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।”