ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਤਾਲਿਬਾਨ ਜਿਸ ਨੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬੱਧੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਨੇ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਉਭਾਰ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੰਧਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ। ਅੱਜ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਮੁੜ ਕੰਧਾਰ ਸਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਪਰ ਆਪਣਾ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ ਤੇ 1989 ਵਿੱਚ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਵਿਖਾਇਆ। ਇਸ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਪਸ਼ਤੂਨ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ - ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਉਮਰ। ਉਮਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁੱਢਲੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਦਰੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸੀ। ਤਾਜ਼ਾ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਮਦਦ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਉੱਠ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਸ਼ਤੂਨ ਵਿੱਚ 'ਤਾਲਿਬਾਨ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਵਿਦਿਆਰਥੀ'।
1994 ਵਿੱਚ, ਉਮਰ ਨੇ ਕੰਧਾਰ ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ 50 ਸਮਰਥਕ ਸਨ, ਜੋ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਸੋਵੀਅਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਅਸਥਿਰਤਾ, ਅਪਰਾਧ ਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।
ਸਤੰਬਰ 1995 ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹੇਰਾਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਸਾਲ 1996 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਧਾਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਾਬੁਲ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬੁਰਹਾਨੁਦੀਨ ਰੱਬਾਨੀ ਨੂੰ ਕੁਰਸੀ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਬਾਨੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਮੁਜਾਹਿਦੀਨ ਦੇ ਬਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। 1998 ਤਕ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਗਪਗ 90% ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਖਤ ਇਸਲਾਮੀ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਚੋਰੀ ਤੋਂ ਕਤਲ ਤੱਕ, ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਟੀਵੀ ਤੇ ਸੰਗੀਤ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਸੀ, ਔਰਤਾਂ' ਤੇ ਬੁਰਕਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਦਬਾਅ ਸੀ।
ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਰਲਡ ਟ੍ਰੇਡ ਸੈਂਟਰ 'ਤੇ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ' ਚ ਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਅਲ-ਕਾਇਦਾ ਨੇਤਾ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ 11 ਸਤੰਬਰ 2001 ਦੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਓਸਾਮਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਪਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਤੇ ਮੁੱਲਾ ਉਮਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਮਰ ਤੇ ਹੋਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਆਗੂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੱਜ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਪਰਤਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਨੂੰ 14 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਛੱਡਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੂੰ ਅਲ-ਕਾਇਦਾ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦੇਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਣੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਠੋਸ ਨਤੀਜੇ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲੇ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਤੋੜਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਹੁਣ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਨਾਲ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Rhea Kapoor Wedding: ਅਨਿਲ ਕਪੂਰ ਦੀ ਧੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ’ਚ ਪਰੋਸੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਚਨਾ ਬਰਫ਼ੀ, ਬਾਰਾਤੀਆਂ 'ਚ ਬਣੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ
ਪੰਜਾਬੀ ‘ਚ ਤਾਜ਼ਾ ਖਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਰੋ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ:
https://play.google.com/store/apps/details?id=com.winit.starnews.hin