Chanakya Niti : ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਚਾਣਕਿਆ ਨੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿਚ 4 ਗੁਣ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਕ ਗੁਣ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਨੇ 17ਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਦੇ 17ਵੇਂ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਉਹ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਗੁਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
आहारनिद्राभयमैथुनानिसमानि
चैतानि नृणां पशूनाम्
ज्ञानं नराणामधिको विशेषो
ज्ञानेन हीनाः पशुभिः समानाः
ਚਾਣਕਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਭੇਟਾ ਭਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਜਿਉਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਨੀਂਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਵੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੌਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਨਸਾਨਾਂ ਲਈ, ਚੰਗੀ ਨੀਂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਊਰਜਾਵਾਨ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਸੁਸਤਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਟੀਚੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਸੰਭੋਗ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਗੱਲ ਡਰ ਹੈ। ਡਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ। ਡਰ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਕਾਰ ਹੈ। ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਡਰਨਾ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ।
ਗਿਆਨ ਉਹ ਗੁਣ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਣਪ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਉੱਤਮ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਬਲ 'ਤੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਭਾਵ, ਜਿਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਜਾਂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਜਾਨਵਰ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਚਾਣਕਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਿਆਨ ਜਿੱਥੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।