Chanakya Niti : ਪੈਸੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਜੀਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਪੈਸਾ ਚੰਗੇ ਜਾਂ ਮਾੜੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਚਾਰੀਆ ਚਾਣਕਿਆ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਉਹ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੌਲਤ ਉਹੀ ਵਧਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਆਚਾਰੀਆ ਚਾਣਕਿਆ ਨੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੱਸੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੱਥ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ।
- ਚਾਣਕਿਯ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਦਾਨ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੰਕਟ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਹੱਸਦੇ ਹੋਏ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਸਹੀ ਥਾਂ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਓਨਾ ਹੀ ਫੈਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਚਾਦਰ ਹੋਵੇ। ਬੇਲੋੜਾ ਪੈਸਾ ਖਰਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਪਤਾ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਆਚਾਰੀਆ ਚਾਣਕਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੈਸਾ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਬੇਲੋੜੇ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਹੈ। ਪੈਸਾ ਕਦੋਂ, ਕਿੰਨਾ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਜੂਸ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਧਾਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਕਮਾਈ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੌਲਤ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਾਨ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੋਈ ਦੌਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਮਦਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਦਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਪਤਾ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।
- ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤੁਲਿਤ ਆਹਾਰ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਸੇ ਦੇ ਖਰਚੇ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਦੁੱਖ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕਰੋ, ਇਸਦੇ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਸੇਵਨ ਕਰੋ। ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।