RBI Rules for Unfit 500 Rupee Note: ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (Reserve Bank of India) ਨੇ (Unfit Currency) ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਣਫਿੱਟ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਲਈ ਕੁੱਲ 10 ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਬੈਂਕ ਸਹੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।


ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਇਹ ਨਿਯਮ ਇਸ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਨੋਟ ਅਨਫਿਟ ਹਨ।


ਨੋਟ ਮਸ਼ੀਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਤਿਆਰ
ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨੋਟ ਛਾਂਟਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਣਫਿੱਟ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਕੇ ਨਵੇਂ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਨਫਿਟ ਨੋਟ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ ਲਈ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਰਬੀਆਈ ਅਜਿਹੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਚਲਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।


ਅਣਫਿੱਟ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪਵੇਗੀ ਦੱਸਣੀ
ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਰਕੂਲਰ ਜਾਰੀ (Circular for Unfit Notes) ਕਰਕੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਨੋਟ ਦੀ ਫਿਟਨੈਸ ਰਿਪੋਰਟ ਆਰਬੀਆਈ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਛਾਂਟੀ ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਬੀਆਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।


ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਅਣਫਿੱਟ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ


- ਜੇਕਰ ਨੋਟ ਬਹੁਤ ਗੰਦੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿੱਟੀ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਕਈ ਵਾਰ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਨੋਟ ਢਿੱਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਨੋਟ ਅਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਕਿਨਾਰੇ ਤੋਂ ਮੱਧ ਤੱਕ ਫਟੇ ਨੋਟ ਅਯੋਗ ਹਨ।
- ਜੇਕਰ ਨੋਟ 'ਚ ਬਣੇ ਡਾਗ ਏਅਰਸ ਦਾ ਏਰੀਆ 100 ਵਰਗ ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਣਫਿੱਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ 8 ਵਰਗ ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਛੇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਨੋਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਯੋਗ ਨੋਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਜੇਕਰ ਨੋਟ 'ਤੇ ਪੈੱਨ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧੱਬੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਨਫਿਟ ਨੋਟ ਹੈ।
- ਜੇਕਰ ਨੋਟ ਦਾ ਰੰਗ ਉਤਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਅਨਫਿਟ ਨੋਟ ਹੈ।
- ਜੇਕਰ ਨੋਟ 'ਤੇ ਟੇਪ, ਗੂੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਜੇਕਰ ਨੋਟ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਅਜਿਹੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਅਨਫਿੱਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।