Notebandi :  ਨੋਟਬੰਦੀ ਨੂੰ ਅੱਜ 6 ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 8 ਨਵੰਬਰ 2016 ਨੂੰ ਨੋਟਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਲੱਖ ਜਾਂ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਜੇਬ 'ਚ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ Phone Pay, Google Pay ਅਤੇ Paytm ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦਾ ਦੇਣ -ਲੈਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 


 

ਦਰਅਸਲ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਛੇ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 8 ਨਵੰਬਰ 2016 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨੋਟਬੰਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸੇ ਦਿਨ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 500 ਅਤੇ 1000 ਦੀ ਕਰੰਸੀ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਲਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

 

ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਾਲੇ ਧਨ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਬੰਦ ਕਰਕੇ 2000 ਦਾ ਨੋਟ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਆਉਣ ਦੇ ਛੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਅਚਾਨਕ ਇਹ ਗੁਲਾਬੀ ਨੋਟ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

ਨੋਟਬੰਦੀ ਦੌਰਾਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਦੇ ਨੋਟ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਗਾਇਬ ਹਨ। ਬੈਂਕ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਏਟੀਐਮ ਜਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੋਟ ਘੱਟ ਹੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਸਵਾਲ ਉੱਠਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਕਿੱਥੇ ਗਏ? ਕੀ RBI 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ?

ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ 2018 ਤੱਕ 2000 ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੋਟ ATM ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਰਹੇ ਸਨ, ਬੈਂਕ ਕਾਊਂਟਰਾਂ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਨ, ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। 2018 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘੱਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਨੋਟ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 2017-18 ਵਿੱਚ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 'ਚ 2000 ਦੇ 33,630 ਲੱਖ ਨੋਟ ਚਲਨ 'ਚ ਸਨ। ਹੁਣ ਲਗਭਗ 3 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਚਲਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।


ਆਰਬੀਆਈ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ 500 ਦੇ ਨੋਟ 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੇਅਰ 10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ 8 ਨਵੰਬਰ 2016 ਨੂੰ 500 ਅਤੇ 1000 ਰੁਪਏ ਦੇ 15.52 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ 500, 2000, 50 ਅਤੇ 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੰਗ ਦੇ ਨੋਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ।

 

ਯੂਪੀਆਈ ਵੀ ਨੋਟਬੰਦੀ ਦੇ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਨਕਦੀ ਦੇ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ 'ਚ ਵੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਡਿਜੀਟਲ ਪੇਮੈਂਟ ਦੇ ਕਈ ਵਿਕਲਪ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨੋਟਬੰਦੀ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕ੍ਰੈਡਿਟ-ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ, ਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟ ਇੰਟਰਫੇਸ ਵਰਗੇ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ।

ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ 2021 'ਚ ਭਾਵ ਨੋਟਬੰਦੀ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਲਗਭਗ 7.71 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੇਮੈਂਟਸ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (ਐਨਪੀਸੀਆਈ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਤੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ 6.78 ਬਿਲੀਅਨ (678 ਕਰੋੜ) ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 11.16 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਗਸਤ 2022 ਵਿੱਚ 10.73 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ, UPI ਅਧਾਰਤ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਮੁੱਲ 10.62 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ।