ਭਾਰਤ ਦਾ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣ (India's Oil Purchasing) ਦਾ ਪੈਟਰਨ, ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਊਰਜਾ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦਰਾਮਦ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਹੈ। ਰੂਸ (Russia), ਜਿਸਦਾ ਕਦੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਬਾਸਕੇਟ (Import Basket) ਵਿੱਚ ਮਾਮੂਲੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਪਲਾਇਰ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼, ਜੋ ਕਿ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਪਲਾਇਰ ਸਨ, ਹੇਠਾਂ ਆ ਗਏ ਹਨ।
ਰੂਸ ਤੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਇਆ ਇੰਨਾਂ ਤੇਲ
ਸਾਲ 2023 ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੱਚਾ ਤੇਲ (Crude oil) ਖਰੀਦਿਆ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ 2023 'ਚ ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 16.6 ਲੱਖ ਬੈਰਲ ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਖਰੀਦੇਗਾ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 2022 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਸਿਰਫ਼ 6.51 ਲੱਖ ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ 2022 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2023 'ਚ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਰੂਸ ਤੋਂ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਖਰੀਦ (crude oil per day from Russia) 'ਚ 155 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਰਾਕ ਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ
ਰਾਇਟਰਜ਼ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 2023 ਵਿਚ ਰੂਸ ਤੋਂ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਧੀ ਹੋਈ ਖਰੀਦ ਕਾਰਨ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਖਰੀਦ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਜੋ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਰੂਡ ਸਪਲਾਇਰ ਸਨ, ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਰਨ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਪਲਾਇਰ ਹੈ।
ਰੂਸ ਦੀ ਛੋਟ ਤੋਂ ਲਾਭ ਫ਼ਾਇਦਾ
ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹੈ। ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿਚਾਲੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਜੰਗ ਨੇ ਇਸ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਰੂਸ 'ਤੇ ਕਈ ਆਰਥਿਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਨੇ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਨੂੰ ਛੋਟ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਰੂਸ ਦੇ ਕਟੌਤੀ ਵਾਲੇ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਵਿਕਲਪ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ 2023 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੇ ਆਯਾਤ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟਿਆ ਆਇਆ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੂਸ ਤੋਂ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਖਰੀਦ 'ਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 13.4 ਲੱਖ ਬੈਰਲ ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਖਰੀਦਿਆ। ਇਹ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਯਾਨੀ ਨਵੰਬਰ 2023 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਗਭਗ 16.3 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਹੈ।