Global Recession: ਵਧਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਨੀਤੀਗਤ ਦਰਾਂ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਨਕਦੀ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰਕੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਨੀਤੀਗਤ ਦਰਾਂ 'ਚ ਵਾਧੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣਾ ਵੀ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਰਚੇ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਮੰਗ ਘਟਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਹਿੰਗਾਈ 'ਚ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਮੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਯੂਐਸ ਫੈਡਰਲ ਰਿਜ਼ਰਵ (US FED) ਦੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਫੈਡਰਲ ਓਪਨ ਮਾਰਕੀਟ ਕਮੇਟੀ (FOMC) ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ 20 ਅਤੇ 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਮੰਦੀ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ (World Bank) ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਖ਼ਦਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ।
World Bank ਨੇ ਮੰਦੀ ਬਾਰੇ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ?
15 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ ਨੇ ਖਦਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਤਾਂ 2023 ਵਿੱਚ ਮੰਦੀ (Recession) ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ (Global Economy) ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੰਦੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। World Bank ਨੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ 3 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ।
ਡਾਲਰ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਕਾਰਨ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ
ਗਲੋਬਲ ਅਰਥਚਾਰੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਡਾਲਰ ਮੁੱਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਡਾਲਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਹੋਰ ਅਰਥਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹੋ, ਜੋ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 80 ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਕਰੰਸੀ ਯੇਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਚੀਨ ਦੀ ਯੁਆਨ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 0.5 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ – ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਰਾਂ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਵਰਲਡ ਬੈਂਕ ਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ 'ਚ 2 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਗਲੋਬਲ ਜੀਡੀਪੀ ਵਾਧਾ ਦਰ 0.5 ਫੀਸਦੀ 'ਤੇ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਸ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ 0.4 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਮੰਦੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਮੰਦੀ ਨੇ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ
PwC ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਰਾਉਣੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਜੋਖਮ ਪ੍ਰਬੰਧਨ 'ਤੇ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਸਰਵੇਖਣ 'ਚ 50 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ 'ਚ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 25,000 ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਵਰਕਰ ਆਪਣੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਕੱਲੇ ਇਸ ਸਾਲ 12,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਕੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਾਸਾ ਹੈ। ਆਉ ਦੂਜੇ ਪਾਸਾ ਵੀ ਦੇਖੀਏ।
ਮਹਿੰਦਰਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਡਾ: ਸਚਿਦਾਨੰਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 2-3 ਵਾਰੀ ਹਲਕੀ ਮੰਦੀ (Mild Recession) ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਕੁਝ ਤਿਮਾਹੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਮੰਦੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜੋ ਸਾਮਾਨ ਮੰਗਵਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਸਸਤਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਸਤੂਆਂ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 6 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿਣ 'ਤੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੂੰਜੀ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ।