Time Travel: ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਸਾਇੰਸ ਫਿਕਸ਼ਨ ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ, ਕੀ ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਕਿ ਕੋਈ ਭਵਿੱਖ ਜਾਂ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਇੰਸ ਫਿਕਸ਼ਨ ਕਹਿ ਕੇ ਖਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1895 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜ਼ਿਕਰ
ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 1895 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਾਵਲ ‘ਦ ਟਾਈਮ ਮਸ਼ੀਨ’ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਇੰਸ ਫਿਕਸ਼ਨ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨ ਲੇਖਕ ਐਚ.ਜੀ. ਵੇਲਜ਼ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਖੋਜੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਆਖਿਆਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਕੁਝ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਥਿਊਰੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ 'ਸਾਪੇਖਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ' ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ।
ਟਾਈਮ ਟ੍ਰੈਵਲ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਰਿਲੇਟਿਵਿਟੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ, ਸਥਿਰ ਜਾਂ ਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਸਥਿਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਵੇ।
ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਨੇ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਮਾਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਯਾਨੀ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਮਾਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ?
ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਤਭੇਦ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਸ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। 1915 ਵਿੱਚ, ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਨੇ 'ਰਿਲੇਟਿਵਿਟੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ' ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹੁੰਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਗਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 'ਸਮਾਂ' ਇਕ ਗਤੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ, ਸਗੋਂ 'ਗਤੀ' ਭਾਵ 'SPEED' 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਭਰ ਹੈ।
ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੀ ਸਪੀਡ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ 'ਚ ਦੂਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜਦਕਿ ਹੌਲੀ ਗਤੀ 'ਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਰਫਤਾਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਭਵਿੱਖ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਗਤੀ ਸੀਮਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਗਤੀ 299,792,458 ਮੀਟਰ/ਸੈਕਿੰਡ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਗਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਜਾਵਾਂਗੇ।
ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ
1971 ਵਿੱਚ, ਜੋਸੇਫ ਸੀ. ਹੈਫੇਲ ਅਤੇ ਰਿਚਰਡ ਈ. ਕੀਟਿੰਗ ਨੇ 'ਰਿਲੇਟਿਵਿਟੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ' 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੈਫੇਲ-ਕੀਟਿੰਗ ਪ੍ਰਯੋਗ (Hafele–Keating Experiment) ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪਰਮਾਣੂ ਘੜੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘੜੀਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਦੋ ਗੇੜੇ ਲਾਏ ਪਰ ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਵਾਪਸ ਆਏ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਰਹੇ।
ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਮਾਣੂ ਘੜੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਘੜੀਆਂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਚਾਰ ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੱਖਰਾ ਸੀ।
ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਰਫਤਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਯਾਨੀ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ, ਅੱਜ ਤੱਕ ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇੰਨੀ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕੀਏ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।